Ҳикоя

СОТИБ ОЛИНГАН МУСИБАТ

Дилдорани дугонасининг гаплари ўйлантириб қўйди. Назарида унинг таклифи турмушидаги барча қийинчиликларга ечим бўладигандек туюлди. Эрининг топиш-тутиши яхшимас, ўзи эса ҳеч қаерда ишламайди. Болалари кундан кунга бўй чўзяпти. Икки қизига сеп-сидирға қилиши, ўғлининг эртаси учун бироз маблағ тўплаши керак-ку! Унинг гапини эшитган Тоҳирнинг фиғони фалакка кўтарилди. Аёл киши уйнинг одами эканини айтиб силтаб ташлади. Бироқ бу билан масалага нуқта қўйилмади. Аксинча, мавзу қопининг боши очилди. Энди ҳар куни бир марта бўлсаям, шу ҳақда гап бўлаверди. Охири Дилдора эрини кўндирди. Аммо болаларни кимга ташлаб кетиш мумкин? Эру хотин бир қарорга келишди: фарзандлари бир ҳафта Дилдоранинг онасиникида, бир ҳафта Тоҳирнинг онасиникида турадиган бўлишди. Уларнинг қарорини эшитган катталар аввалига рози бўлишмади. Лекин бу ерда топганлари фақат рўзғордан ортмаётганини, болаларининг келажаги учун ҳам кўпроқ пул топишлари лозимлигини, бир томонда чала ётган уй қурилишини битириш кераклигини рўкач қилишиб, ота-оналарнинг ҳам розилигини олдилар. Амал-тақал қилиб поезд чиптасига пул қилишди. Озроқ қарз ҳам кўтаришди...

…Уларни хориж вокзалида бир аёл ва бир эркак кутиб олди. Шаҳар четидаги хилват жойда жойлашган ҳашаматли иморатда улардан ташқари яна йигирма чоғли ёш эркаклар ва қиз-жувонлар бор эди. Ўша куни улар дам олдилар. Эртаси куни эса икки барзанги қўриқловида келган хўжайин уларни обдон кузатди. Дилдоранинг кўнглига тушган ғулу аллақачон Тоҳирнинг ҳам дилини ғашлаб бўлганди. Паспортларининг ўзларида эканлиги уларга таскин берарди. Сўнгра эълон қилинган қарорга кўра иш тақсимланди. Унга кўра эркаклар алоҳида, аёллар алоҳида жойларда ишлашар экан. Бу ҳақида эшитган Тоҳир тутоқиб кетди. У бундай шарт билан келмаганини, хотини билан бирга ишлашини айтиб туриб олди. Хўжайин, унинг ёнидагилар, уларни олиб келган аёл бир-бирлари билан маъноли кўз уриштириб олгач, аёл оҳиста гап бошлади:

- Ҳозирча шундай, сиз эркаклар аёлларга нисбатан оғирроқ ишларни қиласизлар. Улар ресторанда официантлик, фаррошлик каби ўзларига хос бўлган юмушларни бажаришади. Ҳафта сўнггида яна ҳамма шу ерга қайтади, душанба эрталаб эса яна барча ўз ишига кетади. Эркаклар учун ҳам, аёллар учун ҳам алоҳида автобуслар хизмат қилади. Бунинг ҳеч қандай ёмон жойи йўқ, - у шундай мулойимлик билан ишонарли қилиб гапирдики, табиатан ишонувчан Тоҳир унинг гапларига сира шубҳа қилмади...

* * *

Дилдораларнинг автобуси жуда узоқ юрди. Афтидан бутунлай бошқа шаҳарга кетишди. Улар тушган манзил ресторандан кўра кўпроқ меҳмонхонага ўхшарди. Ҳақиқатан шундай бўлиб чиқди. Битта хонага олти аёл жойлашди. Кечга яқин бошқа бир аёл кириб келди. У аёллардан паспортларини йиғиб олди-да, ўзбекчада қийин талаффуз билан уларга топшириладиган вазифани тушунтирди. Буни эшитган аёллар бирданига тўпалон кўтаришди. Дилдоранинг дарду дунёсига ўт тушди гўё. Кейинги пайтларда телевизорда кўп берилаётган одам савдоси қурбонларининг аянчли тақдирлари кўз ўнгидан кино тасмасидай ўта бошлади...

Дилдоранинг шартга рози бўлмаслигини эшитган Аня (уларни қабул қилиб олган аёл)нинг фиғони фалакка кўтарилди: "Ахир сотиб олганлари орасида энг кўхлиги, энг ҳусндори ҳам мана шу аёлку! Энг кўп пулни у учун тўлади ахир! Хали менинг совунимга кир ювмабсан. Пулларимни ҳар бир тийинигача "иш"инг билан қайтариб берасан!"

Аня аввалига Дилдорага яхши гапириб кўрди, кўнмагач, оч-ташна қўйди, дўппослатди, натижа бўлмагач, хийла йўлига ўтди. Шотирларига айтиб эрининг, болаларининг суратларини топтириб келди. Юз-кўзлари йиғидан, калтак зарбидан шишиб кетган Дилдорани қорон-ғу, зах хонадан Анянинг хонасига бир барзанги етаклаб олиб кирди. Дилдоранинг кўнглидан: "Мана ўлим соатларинг ҳам яқинлашди. Ўзинг хорижни орзу қилгандинг, Дилдор. Мана сенга орзу, мана сенга жарақ-жарақ пул! Тоҳир акам не кўйга тушдийкин? Эҳ бечорагинам, менинг истагимни қайтаролмай келгандия, шўрлик нималар қилаётган экан?." деган хаёллар ўтар, шу тобда ўлимига ҳам рози эди. Аммо...

Дилдора Аня чиқиб кетгач, ўзини ерга отди. Бор овози билан тақдирига лаънат ўқиди. Ўксиниб-ўксиниб фарёд урди. Қўлидаги суратларини маҳкам бағрига босди. Қулоғи остидан эса бағритош маккоранинг таҳдидли гаплари янграрди:

- Майли, ўзинг биласан, мен сени ортиқ мажбурламайман. Бироқ ўз хоҳишинг билан рози бўлишга мажбурсан. Мана бу суратдагиларни танияпсанми? Агар шартларимга рози бўлмасанг, мен айтган ишни бажармасанг, билиб қўй, эрингни йўқ қилиб юбораман. Биласан, қўлим ҳар жойга етади. Эрингнинг тақдири сенинг танловингга боғлиқ!

* * *

Дилдоранинг тақдиридаги энг қора, энг бахтсиз кунлар бошланди. Айни йигирма беш ёшида орсизликнинг қурбонига айланиб улгурди. Бир кунда бир неча мижозларнинг кўнглини овлаш, Анянинг нозик меҳмонларига "илтифот" кўрсатиш жуда оғир эди. Уларнинг ҳеч бири унга аёл сифатида қарамасдилар. Барчаси бир қўғирчоққа қарагандек муносабатда бўлардилар. Бироқ Дилдора оиласи, фарзандлари учун барчасига чидарди. Биргина овунчи уларнинг саломат эканлиги эди, холос. Эри ҳақида эса ҳеч нарса билмасди.

Орадан уч йил ўтди. Уч йил аёлни уч асрга қаритди гўё. На эрининг, на болаларининг овозини эшитди у. Мана шу биқиқ қобиқда шармандали ҳаёт ичида яшаётган Дилдора учун борики ёруғлик тугаган эди. Унинг учун Ватанга, оилага қайтиш ҳам, яқинларининг, юртдошларининг нигоҳларига боқиш ҳам ор-номуси топталганида туганмас армонга айланиб улгурганди. Дилдора минг бир орзулар билан Тоҳирни ҳам ўзга тупроққа бошлаб келганидан афсус-надоматлар чекар, унинг кейинги тақдири нима бўлганини билолмай доғда эди. Шу ўтган йиллар ичида у Яратгандан ҳеч йўқ эрининг юртга омонликда қайтишини, фарзандларига ҳам она, ҳам ота бўлиб бош бўлишини сўрарди. Бироқ у билмасдики Тоҳирнинг мурдаси аллақачон кафансиз кўмилганини...

* * *

Дилдора қочишга бир неча бор қасд қилди, аммо юраги дов бермади. Бу ерда қочишга уринганларни қандай жазолашларини, энг шафқатсиз усуллар билан хўрлашларини ва ҳатто қийнаб ўлдиришларининг гувоҳи бўларди. Бундай жазолар атайин барча қиз-аёлларнинг кўз ўнгида содир этиларди. Уларнинг аҳволига тушмаслик учун ҳам асиралар барча шартларга рози бўлардилар. Бу ерда сақланаётган ожизалар бадавлат кимсаларга пулланардилар. Ҳатто айримлар улар томонидан бутунлай олиб кетиларди. Кунлардан бирида ана шундай бойвуччалардан бири Дилдорага жуда узоқ тикилди ва астойдил харидор бўлди. Аввалига Аня Дилдорани сотишни истамади. Лекин мўмай пулнинг дараги уни рози бўлишга мажбур қилди. Дилдора ҳиссизгина бойвуччанинг ҳашаматли машинасига ўтирди...

Дилдора бир томондан Анянинг қўлидан қутилганига шукур қилса, бир томондан энди ўзини яна қандай ҳаёт, қандай қийинчиликлар кутаётганини билолмай ҳадиксирарди. Уни торгина, аммо шинам безатилган ётоқхонага олиб кирдилар. Ўн дақиқалар чамасида бояги бойвучча кириб келди. Диванга ўтирди-да, аёлга ўткир нигоҳларини қадади:

- Кимсан?

Унинг соф ўзбекча талаффузи Дилдорани эсанкиратиб қўйди. Ахир бу тилни эшитишга муштоқ бўлмаганмиди? Йиллар заҳматида ҳеч бўлмаганда, шу тилда биргина сўз айта олувчи инсон билан кўришишга интиқмасмиди? Мана ҳозир қаршисидаги одам у билан ўзбекча сўзлашмоқчи.

- Сиз... Сиз ўзбекчани биласизми- Кўзларига ёш қалқди аёлнинг.

- Келинг, сиз билан очиқчасига гаплашиб олайлик. Бу ерга қандай, ким орқали келиб қолдингиз?

Дилдора ундан Аняникидаги каби муносабатни кутганди. Бироқ у кишининг нигоҳларида ёмонлик аломатларини сезмади. Бошидан ўтганларини гоҳ йиғлаб, гоҳ алам билан гапириб берди. Уни жим тинглаган эркак Дилдоранинг кўнглидан ўтаётган саволларга жавоб бера бошлади:

- Сиз ва эрингиз қидирувдасизлар. Оила аъзоларингиз ва яқинларингизнинг аризасига биноан халқаро қидирув эълон қилинган. Турмуш ўртоғингиз келганларингиздан уч ой ўтиб ўлдирилган.

- Йўқ!!! - Дилдоранинг фарёди бутун бинони тутиб кетди. - Алдаяпсиз! Ёлғон денг, илтимос! Ахир у мени деб келганди, менинг айбим бу! Мен ўлдирибман уни! - ўкинч ва чексиз изтиробга тўла ноласида надомат, пушаймонлик зоҳир эди. У чўкка тушганча тиззаларига муштлаб-муштлаб йиғларди. Йиғиси пасайгач, халиги киши сўзида давом этди:

- Сизни топиш учун қилинган ҳаракат вақтида жуда кўп одам савдоси билан шуғулланувчи шахслар, хусусан, сизни хорижга сотган дугонангиз ҳам қўлга олинди. Эртага сизга ўхшаган алданганларнинг бир гуруҳини Ўзбекистонга жўнатамиз. Улар орасида сиз ҳам борсиз...

* * *

Дилдора аэропортдан чиқар экан, барчани ҳайратда қолдириб, ерга чўккалади. Текис асфальтга юзларини босди. Ерни ўпди. Замин бўйини тўйиб-тўйиб ҳидлади...

Кейин билишича, уни разолат ботқоғидан қутқарган "бойвучча" жонини хатарга қўйиб, алданган юртдошларини топишга, қутқаришга бел боғлаган мамлакатимиз ҳуқуқ-тартибот идорасининг ходими экан. Дилдора кетгач, Анянинг кирдикорларини ҳам фош қилишибди.

Дилдорани кутиб олганлар орасида Тоҳирнинг уйидагилар ва фарзандлари йўқ эди, холос. У келинлик хонадонига ошиқди. Аммо эшитган хабари уни эсанкиратди. Ўғли ҳақидаги машъум даракни билган она мусибатни кўтаролмай, оламдан ўтибди, қайнотаси эса юрак хасталигидан тўшакка михланибди. Болаларини бефарзанд қайин акаси асраб олибди. Дилдорани ҳатто остонадан ҳам киритишмади. Келганини эшитган қайин сингиллари етиб келиб маҳалладан ҳам ҳайдаб солишди, акасининг бошини "еган" хотин керакмаслигини айтиб жар солишди...

* * *

Одамлар қишлоқ қабристонларида гоҳ-гоҳ бир аёлни учратаётганликларини гапиришди. У келган-кетгандан "Тоҳир акамнинг қабрини топиб беринг, тополмаяпман" дея беозоргина сўрайди. Овозида дард бор, мунг бор. У ҳам кулиб, ҳам йиғлаб яна алланималарни айтиб юради. Юзлари заъфарон, кўзлари киртайиб кетган бўлса-да, аввал жуда чиройли бўлгани сезилиб туради. Баъзида уни кимдир таниб уйига етаклаб олиб бориб қўяди. Охири укаси опасининг бетайин қилиқларидан безиб, уни руҳий касалликлар шифохонасига жойлаб келди...

Зилола РАҲМОНОВА.