МАЪНАВИЯТ САБОҒИ

ҚАЙНОНА БЎЛИШ ИЛМИ

Турсуной СОДИҚОВА.

Биров туққан, биров боққан бир инсон келиб, ўз эгасига эмас, етти ёт бегона, яъни, овқат қилиб, уйингизни тозалаб, ўтингиздан кириб, кулингиздан чиқиб турса-ю, бир оғиз: "Барака топ", демайсиз-а!

Қўша-қўша шолча, гилам ювиб, меҳмонга борсангиз, сават-сават пишириқларни қўлингизга тутса, яна ҳадик билан кўзингизга жовдираб турса, бир оғиз: "Қизим, чарчаб қолмадингизми, еб-ичиб олинг энди" дейишга ярамайсиз. Ваҳоланки, бирданига шунча ишни қизингиз ҳам, ўзингиз ҳам қилмайсиз. Нега мамнунликни билдирмайсиз, иши битаётган уй сизники-ку! Келинга очиқ чеҳра бермай, кибр сақлаб нимани ютдингиз? Келиннинг юраги синди, сизга бўлган ихлоси музлади, норизо бўлди, оилада нимадир чирс этиб, дарз кетди!

***

Яна шундайларингиз бор: ўз қизингизнинг кўрган тушидан бошлаб, кечаги еган овқатигача сўраб-суриштирасиз-у, сизга тўшак солиб, оғзингизга кунда иссиқ чой тутаётган келиннинг соғлигини, уйига бориб келса, ота-онасининг тинчлигини, ишларининг боришини тил келиб сўрамайсиз-а!

Янги кўйлак кийса, кўрмаганга оласиз, бировларни мақтаса, эшитмаганга соласиз. Буларни келин кўриб туради. Юрагининг сингани энди унинг юзида ҳам кўрина бошлайди. Табассум ўчади, қадамида хорлик сезади, бу навжувон новда гуллашнинг ўрнига, сарғая боради.

Унинг устига, тилингизда тизгин йўқ. "Фалончининг келини ундоқ кулиб тураркан, пистончининг келини қучоқ очиб кўришар экан, йигит бўлмай ўласанми, хотин тергаш, хотин сўкишни ҳам билмайсан", дея маҳаллага эшиттириб шовқин соласиз. Келинингиз сайроқи булбул эди, гунг қилган сиз: очилган гул эди, қул қилган сиз: олов бўлиб кириб келганди - ўчирган сиз. У резина қўғирчоқмики, эзиб ташласангиз ҳам, тишлаб отсангиз ҳам бирдай илжайиб тураверса!

Сиз ҳам, келин ҳам Аллоҳнинг неъматларисиз. Ҳақ яхши ниятда берган тил, дилни кибрга, бировга озор беришга сарфладингизми, жавобини берасиз. Рўпарангиздаги неъмат - келинни хор қилдингизми, гуноҳингиз икки баробар ошди.

***

Яна шундайларингиз бор: келинингиз чиройли бўлиб, ўзига қараб юрса (бу аслида омадингиз, этаги сўкилиб, қоши ўсма кўрмай, Саид Аҳмад ака ёзганидай, ёнингиздан ўтса, кир совуннинг ҳиди келиб турса, яхшими?!), юрагингизда шайтон уйғонади. Нега ишга чиройли бўлиб кетяпти, бирортасига илакишмадими, дея қайнотага гап едиришга тушасиз. Эрингиз унинг изидан пойлаб ҳам кўради. Бу тинмаган жағингиз айбномалар тўқийверади. Ўйлаб-нетиб ўтирмай, бир куни шартта: "Нега кечикиб келдингиз, ким билан юрганингизни биз қаёқдан биламиз", деб юбордингиз. Худобехабарлик бу! Балки келиннинг авлод-аждоди ўта покдомон сулоладир. Балки келинингиз покларнинг поки, не-не жойлар орзу қилиб етолмаган бир малакдир. Балки шаън, орият келинингиз ва унинг ота-онаси учун икки дунё нархидан қимматроқ турар!

Ҳали гуноҳ йўқ, ҳали гувоҳ йўқ. Ўзингиз пул сарфлаб, онасидан қоғозга ўралган қантдай қабул қилиб, оқ шойига ўраб олиб келган келинингизни биров эмас, ўзингиз булғаб чақиряпсиз, уйингизни ўзингиз портлатяпсиз. Уйбузар сиз эмасми?! Ўғлингиз довдирайди, келин-куёв бир-бирига мўлтирайди. Кетай деса, куёвидан ёмонлик кўрмаган, боласи бор.

Қолай деса, энг хунук гап айтилди, орият жисми-жонини узади. Келиннинг ота-онаси у ёқда вайрон. Дилбузар сиз эмасми?!

Қилмишнинг қидирмишидан қўрқмоқ жоиз. Сиз бировларнинг асраганини аямадингизми, Худо сизнинг асраганингизни уриб қўяди.

Мана шу мен санаган қайноналар ҳам карвон эргаштириб бораётган устозлар. Уларни қанча-қанча ёшлар кузатиб бормоқда. Қисқароқ ўйлайдиганлари уларнинг изидан кетса, доғ қолгани шу. Ёмон ишларнинг тескарисини қилиб борсалар, ортимизда боғ қолгани шудир.

(Давоми бор).