ДУНЁГА МАШҲУР АЁЛЛАР

"Pepsi Cola" компанияси шуҲратини юксалтирган Ҳиндистонлик аёл

Машҳур "PepsiCola" компаниясининг президенти ва молиявий директори Индра Нуйи хоним ҳаёти тадбиркорлик борасидаги фаолияти билан кўплар учун ибрат бўладиган ҳаёт йўлини босиб ўтган.

Чунки, аёл боши билан хизмат пиллапояларидан дадил одимлаган ва кўпчиликка ибрат бўларли ҳаёт йўлини босиб ўтган бу хоним ўзга юртда мисли кўрилмаган ютуқларга эришди. Нуйи асли ҳиндистонлик. У 1955 йили Мадрас, ҳозирги Ченнай шаҳрида ўртаҳол оилада дунёга келади. Отаси оддий банк хизматчиси, онаси эса уй бекаси бўлган.

Индра туғилиб-ўсган муҳитда хотин-қизларнинг ўз истеъдоди ва иқтидорини намоён қилиши, жамият ҳаётида маълум бир мавқега эришиши жуда мушкул эди. Бироқ, Индра барча қийинчиликларни енгиб ўтди. Ўз пайтида крикет бўйича у қатнашмаган аёллар мусобақалари қолмаган. Ҳаттоки, талабалик даврида қизлар рок-группасида гитара чалган. Коллежни тамомлагач Калькуттадаги ҳинд менежмент олийгоҳи талабалари сафига қабул қилинди. Бошқарув соҳаси бўйича олий малакали кадрларни тайёрлашга йўналтирилган мазкур ўқув юртини у муваффақиятли тамомлади.

Нуйининг иш фаолияти Британия текстил компаниясидан бошланган. Англиянинг Манчес-тер шаҳрида 1799 йили ташкил топган бу компаниянинг Ҳиндистонда ҳам филиаллари бўлган. Нуйининг иқтидори ва ташаббускорлиги билан тез орада бу компания маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг ошишига эришди. Шундан сўнг Индра маҳсулот бўйича менежер сифатида Бомбейдаги Johnson & Johnson офисига ишга ўтади. Моҳир савдо хизматчиси бўлиб етишишида бу ерда унга имкониятлар эшиги очилди. Бу тизим Ҳиндистон бозорига эндигина кириб келган пайтлар эди.

Индра Нуйи бизнес соҳасини янада мукаммал ўрганиш учун энди Америка Қўшма Штатлари томон отланади. 1978 йили Коннектикут штатидаги Йел университетининг бизнес-мактабига ҳужжат топширади. Ота-онаси ҳам унинг қизиқиш ва интилишларини қўллаб-қувватлади. Қизининг Америкага кўчиб кетишига қаршилик қилишмади.

ҲАЁТ СИНОВЛАРИ

Нуйи учун янги ҳаётга мослашиш қийин бўлмади. Шунга қарамай, жуда мушкул эди. бироқ индра барча қийинчиликларни енгиб ўтди. Ўз пайтида тирикчилик ташвишлари, моддий эҳтиёжларини таъминлаш учун астойдил тер тўкишига тўғри келди. Тўғри, Йел университети унга анча-мунча маблағ ажратган. Лекин у фақат шу билан чекланиб қолмади. Кундузи ўқиди, кечалари эса қабулхонада ишлади. "Менинг бор-йўғи ёзги либосим - сари бўлган, нега десангиз, кийим сотиб олишга имконим йўқ эди", дейди у. Ҳаттоки, бизнес мактаби талабаларини ишга ёллайдиган обрўли бизнес компаниясига суҳбатга ҳам ўша ҳинд сарисида боришига тўғри келган. Лекин у йўқчилик ва қийинчиликлардан тушкунликка тушмади. Орзу-мақсадларига етишиш йўлидаги машаққатлар унинг руҳиятини синдира олмади, аксинча, иродасини янада мустаҳкамлади. Инсон ўзига хос йўналиш ёки соҳани топмагунича қатор ишларга қўл уриб кўришига тўғри келаркан. Нуйининг меҳнат фаолияти ҳам бундан мустасно бўлмаган.

ИШ ФАОЛИЯТИ

Нуйи 1980 йили Йел университетининг Давлат ва хусусий секторда менежмент" мутахассислиги бўйича магистрлик курсини тамомлади. Шундан сўнг Нуйи нуфузли консалтинг фирмаси ҳисобланган Бостон консалтинглик гуруҳига ишга борди. Олти йил мобайнида у турли интернационал корпоратив йўналиш лойиҳаларида иш юритди. 1986 йилда Motorola компанияси бошқарувчилигига ишга ўтади. 1990 йили АВВ (Asea Brown Boveri Inc.) компаниясида бош менежер вазифасида ишлади. АВВ асосан, ишлаб чиқариш дастгоҳлари тайёрлаш ва дунё бўйлаб гигант заводлар қурилиши билан машҳур бўлган. Шимолий Америкада Нуйи иқтидорининг намоён бўлишида АВВнинг хизмати катта. General Electric компаниясининг раҳбари Жек Уэлчнинг назарига тушишининг боиси ҳам шундан бўлса керак. 1994 йили Жек Уэлч Нуйини бирга ишлашга таклиф қилади. Худди ўша пайтда шундай таклиф пепси кола компаниясининг ижрочи директори Уайн Каловэйдан ҳам тушганди. Бу икки таниқли инсонлар бир-бирига таниш бўлган, Нуйи учун ҳам ғоят ҳурматли кишилар эди.

Ҳамиша олдинга интилиш иштиёқида ёниб яшашга ўрганган Индра Нуйи яна янги йўналишда ўзини синашдан чўчимади.

ОМАД КАЛИТИ

Қўшма штатларида алкоголсиз ичимлик ишлаб чиқариш бўйича икки улкан бренд: кока кола ва пепси кола компаниялари ўртасида шиддатли кураш ўтган асрнинг 70-йилларидан бошланган. Нуйи ана шу буюк компаниялардан бири пепси кола компаниясини танлади ва унинг бош менежери бўлиб ишни бошлади. Тез орада у пепси кола брендини қайта шакллантириш, шу баробарида компания тараққиётида муҳим қарорлар қабул қилиш борасида ўз ташаббусини намоён қила олди. Муҳим битимлар тузиш юзасидан музокаралар олиб бориш ҳам Нуйининг зиммасида эди.

Ажойиб иқтидори, интилишлари ўз самарасини кўрсатмай қолмади. 2000 йилнинг февраль ойида Нуйи пепси кола компаниясининг молиявий директорлигига тайинланади. Бу эса, ўз навбатида, уни Америка корпорациялари орасида энг обрўли ҳинд аёлларидан бирига айлантирди. Нуйи молия директори бўлиб ишлаган вақтида компаниянинг йиллик даромади 72 фоизга ошган бўлса, 2006 йилда соф фойда икки баравар, яъни 5,6 миллиард долларга кўпайган.

Бир йил ўтгач, Индра Нуйи компания президенти бўлди. Бир пайтнинг ўзида ҳам президент, ҳам молиявий директор сифатида янги лавозимни қабул қилган Нуйи аввалгидан-да шижоат билан ишлаб, компания ривожини юксак чўққиларга олиб чиқишга интилади. Унинг даврида компания пепси коладан таш-қари яна Mirinda, Seven-Up, Aqua Minerale, Pepsi Light номли бир қатор алкоголсиз ичимлик турларини таклиф қилади. Ишлаб чиқарилган барча маҳсулотларнинг мисли кўрилмаган савдо-сотиғининг йўлга қўйилишида Нуйи хонимнинг хизматлари беқиёс. Компания президентлиги давомида эса пепси кола ишлаб чиқариш ҳажми ҳамда даромади 10 баробаргача ортишида унинг узоқни кўзлай олиши ҳамда раҳбарлик қобилияти қўл келгани шубҳасиз.

"Фортуна", "Форбс", "Тайм" каби дунёнинг энг нуфузли нашрлари томонидан Индра Нуйи хоним "Доимий эътибордаги 50 нафар хотин-қизлар", "Дунёнинг энг нуфузли кишилари 100 талиги" "Дунё бўйича энг обрўли аёллари", "Бизнес оламининг энг машҳур аёллари" сингари турли номинациялар рўйхатида эътироф этилган.

ШАХСИЙ ҲАЁТИ

Аёл дунёдаги энг табаррук зот. Аёл учун ўз фарзандларини тарбиялашдан, вояга етказишдан буюк бахт бўлмаса керак. Индра Нуйи хоним ҳам олам аро машҳура бизнес хоним бўлса-да, оилада севимли рафиқа, фарзандларининг меҳрибон онажониси. Унинг шахсий ҳаётида қиз боланинг таълим олиб, шуҳрат пиллапояларига интилиш унинг келгусида турмушга чиқиши учун, қолаверса, аёллик бахтига эришишида каттагина ғов бўлади, деган мулоҳазалар ўринсиз эканлигини кўрсатди. Чунки у ўқиш, ишлаш билан бир қаторда турмушга ҳам чиқди, оила аталмиш қўрғоннинг бекаси бўлди. У ишни қойиллатиб уддалади, жамиятда муносиб ўрин топа олди, шу билан бирга севимли рафиқа, бахтли она сифатида аёллик саодатига эришди. Ҳинд йигити Раж билан тақдир йўллари туташган Индра хонимнинг ҳозирда икки нафар қизи бор. Бу бахтли оила Коннектикут штатининг Гринвич шаҳрида бахтли ҳаёт кечирмоқда.

Нафақат бизнес борасида, балки шахсий ҳаётда ҳам Индра Нуйи жаҳон аёллари учун ибрат бўларли ҳаёт йўлини босиб ўтди. Аёлнинг иродаси, интилиши, сабру матонати қанчалик улкан эканлигини кўрсатган шахс сифатида унинг номи тарих зарварақларига муҳрланди.

Ойдиной ВАҲОБЖОНОВА.