МУЛОҲАЗА

ЖАМАЛАК СОЧ-У, ИРОҚИ ДЎППИ

Йўлка бўйлаб кетяпман. Шу пайт хаёлимни ёнимда ўтиб кетган ота билан қиз олди. Қирқ беш ёшлардаги киши ўн икки ёшлардаги қизининг қўлидан ушлаб кетиб боряпти. Отани маданиятли инсон эканлиги кийинишидан, туриш-турмушидан шундоққина кўриниб турибди. Менинг эътиборимни тортгани ёнидаги нозиккина, бўйчан қизча эди. Қизчанинг сочлари узун, нақ этагини ўпади. Қирқ кокил қилиб ўрилган сочлари селкиллайди. Бошида ироқи дўппи. Қизлар бошида кўп йиллардан бери дўппи кўрмаганим боисми бу менга ёқимли кўринди. Дилимда уйғонган ажиб бир туйғудан ширин энтикиб қўйдим. Шоирнинг "Соч эмас бу, шаршара" деган ибораси, ёдимга тушди. Лекин бир зумда кўнглимдан шу ўй ўтди:

Қани ўша жило бериб, ҳар қандай дилни қувончга тўлдирувчи сумбул сочлар. Юрагингизни тўлқинлантириб, қалбларни сеҳрга тўлдирувчи ўша шаршара қани? Қизлар бошида борлиқ чаманни эслатувчи, иффату назокат, ҳаё рамзи бўлган чамандагул дўппиларимиз қаёққа кетди? Наҳотки улар рўёга айланган бўлса.

Ёнимдан икки қиз ўтди. Гапнинг очиғи, уларнинг қиз бола эканлигини овозларидаги майинликдан ажратиб оласиз холос. Сунбул сочлар қирқилиб, қайчининг дастидан фарёд ургани аниқ. Эгниларидаги тор, енги йўқ кўйлак, тор шим уларнинг бутун шаклу шамойилларини намоён этиб турибди.

Улар қизчанинг сочларига қараб, илжайишди. Ич-ичимдан ижирғаниб кетдим. Эссиз, эссиз ўзбек қизлари! Ўзбекона ҳаё уларни аллақачон тарк этганини сезиб, ачиндим. Ўз маданияти, маънавиятининг устидан кулаётганини кўриб ғазабим келди. Турғунлик йиллари айрим кимсаларда ўз қолдиғини қолдириб кетганига дилим куйди, ичим куйди. Бу ўртаниш мобайнида яна бир воқеа эсимга тушиб кетди.

Тўй дастурхони устида ўтирибмиз. Даврани турли ёшдаги хотин-қизлар ташкил этган. Суҳбат мавзуи ҳам турлича. Тўрида ўтирган уч аёл эътиборимни тортди. Учови ҳам ўзбек. Уларга қараб туриб "адашмаяпманми?" дея ўйлашингиз табиий. Ўртада ўтирган ёши анчайин катта аёлнинг эркакларникига ўхшатиб кесилган калта сочи, қип-қизил рангдаги майкага ўхшаган либос-у шими кўзимга ғайритабиий кўринди. Уларнинг суҳбати рус тилида боряпти.

- Анови аёллар ўзбекми? -сўрайман ёнимдаги қиздан.

- Вой, танимайсизми? Вилоятдаги энг нуфузли, маданиятли аёл бўлади-ку.

Бу аёлларга жамалак сочлар-у ироқи дўппи ҳақида гапириб кўринг-чи.

Олдимда кетаётган сочлари узун қизга ҳавас билан боқаман. Унинг шаклу шамойилида Ўзбекистонни, ўзбек маданиятини, маънавиятини туяман. Кўз ўнгимда сумбул сочлар тошқин сойдай тўлқинланиб, жилва сочиб боради. Ироқи дўпписида эса юртим тимсоли жилоланар эди.

Мушарраф ОХУНОВА.