ДУНЁГА МАШҲУР АЁЛЛАР

БЕТАКРОР МАЛОҲАТ ВА САХОВАТ СОҲИБАСИ

Одри Хепберн. Бу аёлга ортиқча таърифу таснифнинг ҳожати бўлмаса керак. Негаки, бизгача етиб келган унинг шуҳрати ҳали-ҳануз тилларда достон. Кинода яратган қатор ажойиб роллари орқали дунё томошабинлари қалбидан жой олган.

Унинг гўзаллиги ва саховатпешалиги сийратию суратида намоён. Табиий ҳусни, соғлом турмуш тарзи, шунингдек, ташқи гўзаллиги билангина эмас, балки ботиний малоҳати билан аёл аталмиш улуғ номни шарафлаган нозик хилқат у. Дунёни ўз санъати билан лол қолдирган актриса, қолоқ давлатларга ижтимоий ёрдам кўрсатишдек эзгу ишнинг уддасидан чиққан фаол жамоат арбоби эди.

"МЕН ЯХШИ ҚИЗ БЎЛАМАН..."

Одри Кэтлин Растон 1929 йили 4 майда Брюсселда дунёга келади. У Жон Виктор Растон ҳамда баронесса Элла Ван Хеемстрнинг якка-ю ёлғиз фарзанди эди. Жон Растон ирландиялик инглиз банкири бўлган. Отаси кейинроқ ўзига Хепберн номини олади ва Одри энди Хепберн-Растонга айланади.

Хепберн бошланғич саводни Англия ва Нидерландиядаги хусусий мактабларда олади. Онаси анчайин қаттиққўл, отаси эса хушфеъл бўлгани учунми, отасига меҳри бўлакча эди. Оиладаги тушунмовчиликлар, баронессанинг биринчи турмушидан кўрган ўғиллари, яъни ўгай акаларининг тинимсиз ғалва-жанжалларидан безор бўлган жажжи Одри баъзан бу машмашаларда ўзини айбдор ҳисобларди. Элла хоним эри билан совуқ муносабатлари, тушунмовчиликларининг боиси ўз вазнининг ортиқчалигида деб билар, шунинг учун қизини ҳам кўп овқат ейишдан, ширинликлардан чеклаб турар ва "Аёл киши ҳеч қачон 46 килограммдан ошмаслиги керак"лигини бот-бот уқтириб турарди. Оиладаги жанжаллар тобора авж олавергач, жажжи Одри Худодан ота-онасига инсоф сўрар, уларнинг урушмаслигини тилаб ёлворарди. Бунинг учун у яхши қиз бўлишга, ўйинчоқларини йиғиштириб юришга, овқатдан олдин доим қўлини ювишга ва ҳеч қачон 46 килограммдан ошмасликка ваъда беради. Шунга қарамай, ота-онаси ажрашишди.

1935 йилдан Хепберн онаси билан Нидерландиянинг Арнем шаҳрида яшайди. Иккинчи жаҳон уруши бошланиб, немислар истило қилган бу ҳудуд аҳолисининг турмуш тарзини яна-да қийинлаштиради. 1944 йилги очарчилик пайтлари... Шу йилнинг қишида кучли озиқ-овқат тақчиллиги барчанинг силласини қуритган. Арнем иттифоқчиларнинг бомбардимонидан сўнг бутунлай ҳувиллаб қолади. Очарчилик Одрининг саломатлигига таъсир этмай қолмади. У очлик ҳақида ўйламаслик учун китоб ўқиш, расм чизиш билан ўзини чалғитар эди. Болалигида чизган айрим суратлари бугунгача сақланиб қолган. Аммо ўша рутубатли даврларда ҳам у болаликнинг ёруғ лаҳзаларидан баҳраманд бўлишга имкон топа билади. Очин-тўқинлик туфайли Одри камқонлик, нафас қисиши сингари жиддий хасталикларни орттириб олади.

Нидерландия озод этилгач, мамлакатга ижтимоий ёрдам юборилади. Хепберн ана шундай кунларнинг бирида бир банка қуюлтирилган сут ва сули бўтқасига ҳаддан зиёд шакар қўшиб еб, касал бўлиб қолганини у кўп гапирарди.

Ана ўшанда ЮНИСЕФнинг бу кўмагини бир кун келиб қайтаришини у мурғак қалбига тугиб қўяганди...

ИЖОДДАГИ ЮКСАЛИШ

1945 йили Хепберн Арнем консерваториясини тамомлагач, онаси билан Амстердамга кўчиб келишади. У ерда улар фахрийлар уйида ҳамшира бўлиб ишлайди. Одри иш билан бирваракайига Сони Гаскеллдан балет сабоқларини олади. 1948 йили у Лондонга бориб, машҳур Мари Рампертдан рақс сирларини ўрганади. Кейин драма санъатида ҳам ўзини синаб кўрмоқчи бўлди. У актёрлик фаолиятини голланд тилини ўрганишни тар-ғиб этиш ҳақидаги фильмдан бошлади.

Одри Хепберннинг биринчи катта роли 1951 йили суратга олинган "Сирли одамлар" фильмидаги балерина образи бўлди. Кинодаги илк муваффақияти уни янги-янги ижролар ва фильмлар сари чорлади... 1953 йили "Рим таътиларли" фильмидаги энг яхши аёл роли учун "Оскар" мукофотига сазовор бўлди. "Рим таътиллари"дан сўнг Хепберн "Сабрина" фильмида Хамфри Богарт ва Уильям Холден билан суратга тушади. 1954 йили у театрга қайтиб, "Ундина" пьесасида сув париси ролини ижро этади. Бу рол учун актриса "Тони" мукофотига сазовор бўлади. Ушбу мукофотни унга Оскарни олгач, роппа-роса олти ҳафта ўтгач тақдим этадилар. Бу эса унинг ҳам театр, ҳам кино оламидаги фаолиятининг янада мустаҳкамлайди.

Жаҳон кино санъатининг ёрқин юлдузи маҳорат билан ижро этган роллари учун 2 марта "Оскар", 3 мартадан ВАҒТА ва "Олтин глобус" мукофоти ҳамда 30 га яқин мукофотларнинг турли номинациялари соҳибаси бўлди.

"ФАҚАТ ФАРЗАНДЛИ БЎЛСАМ БЎЛГАНИ..."

Мэл Феррер унга кинода партнёр, ҳаётда эса умр йўлдош эди. Уларнинг биринчи фарзанди ўлик туғилади. Оилавий муносабатлари ҳам мақтагулик эмасди. Одрини кўпроқ фарзандсизлик хавотирга соларди. Бир қанча вақт ўтгач, яна ҳомиладор бўлади. Аммо "Кечирилмаган" фильмини суратга олишаётганида, отдан йиқилиб, бу сафарги ҳомиласини ҳам сақлаб қололмайди. Бир ойга яқин мажбуран қимирламай ётгач, махсус корсет кийиб яна ишга қайтади, от минади...

...Яна соғлиги билан боғлиқ муаммолар, уруш вақтида орттириб олган астма хуружи, овқат тановул қилишдаги қийинчилик, нажот излаб Швейцарияга қочиш... Бунинг оқибатида у кўп ролларни рад этишга мажбур бўлади. Одри худди болалигидаги каби яна "Мен энг яхши аёл бўламан, ўзимни яхши тутаман ва бошқа ҳечам кинода ўйнамайман, фақат фарзандли бўлсам бўлгани", дея Яратганга илтижо қилади. 1960 йили у кутган кун ҳам келиб, ўғли Шон дунёга келади.

Одри энди ҳаётининг барча қийинчиликлари ортда қолганига ишонади. Бироқ, турмуш ўртоғи Мэлнинг унга муносабати совуқлашди.

Эндиликда Одрининг мавқеи Ширли Маклейн ҳамда Элизабет Тейлор каби актрисалар даражасида эди. Фақат Одри улардан фарқли ўлароқ, тинимсиз эр алмаштиришни эмас, имкон қадар оилани сақлаб қолишга интиларди. "Менинг болалигим отам уйдан чиқиб кетган куни тугаган. Онам уни соғиниб, йиғлашимни тақиқлаб қўйган эди. Мен Шоннинг ҳам шу кўйга тушишидан қўрқиб, Мэл билан ажрашмасликка қасам ичган эдим", дерди у.

ЮНИСЕФ БИЛАН ҲАМКОРЛИК

1988 йилдан Хепберн ЮНИСЕФнинг Африка, Жанубий Америка ва Осиё минтақаларидаги ёрдамга муҳтож болалар муаммоси бўйича иш бошлайди. Махсус элчилик вазифасига тайинланганида Одри Хепберн 60 ёшга яқинлашиб қолганди.

Болалигида ўзига кўрсатилган мурувватга жавобан қолган умрини қашшоқ давлатлардаги болаларнинг ҳаётини яхшилашга бағишлайди. Кўп тилларни билиши бу соҳада анча қўл келди. Хепберн француз, инглиз, испан, итальян, голланд тилларида эркин сўзлашарди. Итальянчани Римда яшаганида, испанчани эса мустақил ўрганган эди. Гарчи Хепберннинг ЮНИСЕФ билан ҳамкорлиги 1954 йилдан - унинг радиодастурларидаги иштироки билан бошланган бўлса-да, эндиликда у бу ишга жиддий киришиб кетади. У умрининг охиригача бевақт нобуд бўлаётган, ночор гўдакларнинг фикри-хаёли билан яшаган. Одрининг биринчи хизмат сафари 1988 йили Эфиопияга бўлади. Ўшанда меҳрибонлик уйидаги 500 нафар оч болаларга ЮНИСЕФдан озиқ-овқат юбортиришга эришганди.

ЮНИСЕФда ишлар экан Одри хоним бор қуч-қувватини аямади. Дунёдаги ночор аҳолини ҳам моддий, ҳам маънавий қўллаб-қувватлаш учун тиним билмай юртма-юрт кезди. 1992 йилнинг сентябрь ойида у Сомали ва Кенияга боради. Бу Хепберннинг сўнгги сафари эди. Ўша жойда Одри Хепберн қорнида кучли оғриқ сезади. Африкалик шифокорлар эса, тиббий асбоб-ускуналар етишмаслиги боис, афсуски, аниқ ташхис қўёлмадилар. Шунга қарамай улар Одри хонимнинг касали жиддийлиги, зудлик билан хизмат сафарини тўхтатиши лозимлигини қаттиқ тайинлайдилар. Бироқ, актриса рози бўлмайди. Африкадан қайтиб келгач шифокорга учраганида, у Одрининг саратонга чалингани маълум бўлди. Одри Хепберн 1993 йилнинг 20 январида Швейцариянинг Толошеназ шаҳарчасида вафот этади.

1992 йили АҚШ президенти Жорж Буш ЮНИСЕФ доирасида кўрсатган хизматлари учун Одри Хепбернни Озодлик медали билан, ўлимидан сўнг эса Америка Киносанъати Академияси уни инсониятга берган ёрдами учун Жан Хершолт номидаги Ижтимоий мукофот билан тақдирлайди. .

Ойдиной ВАҲОБЖОНОВА.