ҲИКОЯ

АСИЛА

(Давоми. Боши ўтган сонда.)

- Нега унақа дейсиз, устоз? - дейишди йигитлардан бири ортга ўгирилиб олиб. - Биринчи бўлиб зиёрат қилайлик дедик-да. Ана қаранг, қизлар ҳам келишган.

Асила қувониб кетди.

- Вой, сизлар-ей! - Файзуллога "Хайр" дея бош силкиди-да, истиқболига келаётган бир гуруҳ қизлар томонга қараб юрди.

- Синфдошингизнинг ўқувчилари... Кетганларига энди бир ҳафта бўлди-ю, қаранг, қандай соғинишган устозларини! - фахр билан гапирди Каримжон ака.

- Синфдошим катта шаҳарда шунча обрў топибди, қойилман, - Файзулло дилидагини тилига чиқарди.

- Яхшики, ўғлимиз билан қизимиз келмади, бир-бири билан аяларини талашиб кетишарди,- Каримжон аканинг ўз жуфти ҳалолидан қанчалар миннатдор экани шундоқ билиниб турарди. - Бир келинглар, анжонча палов қилиб бераман, синфдошлар бир гурунглашасизлар...

Файзулло раҳмат айтиб, хайрлашди.

Анча юргач, ортига ўгирилиб қаради.

Йигит-қизлар Асилани икки томондан қўлтиқлаб олишиб, астойдил суҳбатлашишарди.

...Файзулло Тошкент-Андижон довон йўлида машинасини ҳайдаб кетар экан, бутун ўй-хаёлини Асила эгаллаб олганди. Қачонлардир ҳеч ким назарига илмаган, бир-икки сурбет синфдоши очиқдан-очиқ "бақалоқ" деб лақаб қўйиб кун бермаган оқсоқ, собиқ синфдоши унинг кўз олдида шунчалик юқори мартабада кўриндики, ҳатто кўрганларига ишонгиси келмасди.

Йиллар қатида қолиб кетган хотиралар уйғониб, вужудини уят ҳисси босиб, танасини қизитди.

...Улар синфда ўттиз икки нафар ўқувчи эдилар. Ўн етти қиз, ўн беш ўғил бола. Файзулло аълочи, унинг устига шаҳардаги обрўли хонадоннинг фарзанди бўлгани учун гердайган, унча-мунчасини назарига илмайдиган болалардан эди. Юқори синфда ўқишаётганда кунора қизлардан севги мактублари олар, баъзан эса хат эгаларининг устидан ошкора куларди. Ўзи бирорта қизни кўз остига олмаган, хаёлидаги "малика" фақат институтга ўқишга киргандагина пайдо бўлиши керакдек эди.

Мактабни тугаллаш арафасида яқин дўсти Сулаймон бир кун синф хонасига қаҳ-қаҳ отиб кулиб кириб келди-да:

- Файзулло, эшит янги севги изҳори! - деди.

- Йўғ-ей, бу сафар ким? Файзулло ҳам бундай томошаларга ўчлиги боис, дарров атрофига синфдошларини йиғиб, эшитишга чоғланди.

- Ишқилиб уриб юбормагин-да! - Сулаймон шумлик қилиб доска тарафга ўтиб олди. - Нега десанг, сени синфдагина эмас, мактаб бўйича ҳам хунукликда биринчи ўринда турадиган қиз, яъни бақалоқ яхши кўриб қолибди!

Файзулло иржайиб турувди, бу гапдан кейин ранги ўчиб гезарди.

- Ким? Бақалоқ?! - бу унинг устидан кулгандек эшитилди. - Қани у? Кўрсатиб қўяман яхши кўришни.

Асиланинг яхши кўриб қолганини у ҳақоратдай қабул қилгани боис, аччиғидан ўзини босолмасди.

Файзулло мактаб ҳовлисига югурди. Орқасидан "гур" этиб бошқалар ҳам эргашишди. Асила спорт майдончаси четига қўйилган ўриндиқда синфдош дугонаси Мафтуна билан ўтирган экан. Файзулло учиб борди-ю Асилани туртиб юборди.

- Нима ҳаққинг бор?! Қайтиб исмимни тилингга олма! - дея ғазаб билан гапирди. - Бақалоқ - оқсоқ!

Асила кўзларини катта-катта очганча қотиб қолди.

Эртасига мактабга келганида Асиланинг бошқа синфга ўтиб кетганини эшитди ва ғолибона гердайди. Шунча йил бирга ўқиган қиз битирар палласида синфни у туфайли ўзгартиришга мажбур бўлгани уни заррача ташвишлантирмади. Қайтанга ғурурланди. Бироқ кўпчиликнинг ундан кўнгли қолди. Қизларнинг Асилага раҳми келди. Ўқитувчилар Файзуллони койиган бўлди. Шу билан ҳаммаси тинчиди.

Кейинроқ "сўнгги қўнқироқ" куни Асила синфдошлари билан тургани учун номигагина сўрашиб қўйди. Шу бўйи уларни тақдир учраштирмади. Ҳамма ўз йўлидан кетди. Синфдош дўстлари билан учрашганида ҳали у қизнинг турмушга чиққанини, ҳали буни ўқишга кирганини хабарлашиб турарди. Ўшандай паллада Асиланинг Тошкент университетининг шарқшунослик факультетига ўқишга кирганини, араб тилини ўрганаётганини эшитгандай бўлувди. Аммо бирор марта учратмади. Асила ҳатто 20 йиллик учрашувга ҳам келмаганди.

Файзулло институтга кириб ўқиди ва фарғоналик курсдоши Гулмирани яхши кўриб, уйланди. Ҳозир икки қиз, бир ўғли бор. Ҳаёт мактабида озми-кўпми яхши-ёмонни кўриб улгурди. Шу боис бугун Асилани учратганида мактабда қилган қилиғидан уялиб, афсусланди.

Яхши кўрса кўрибди эди, уни ҳақорат қилиш шартмиди? Кўз олдида Каримжон ака гавдаланди. У Асилани беҳад ардоқлаши шундоқ билиниб турибди. Шогирдлари эса гўзаллик маъбудасига маҳлиё бўлгандек, атрофида парвона.

Файзулло гарчи тил келиб Асиладан кечирим сўролмаган бўлса-да, унинг бахтли эканидан суюнди. Бироқ қалбини афсус ва надомат эзарди.

Матлуба ЮСУФ ОХУН.