"СОҒЛОМ ОНА - СОҒЛОМ БОЛА"

СИЗ ФАРЗАНД КУТЯПСИЗ...

Ҳар бир инсон оила қуриб, бахтли бўлишни, фарзанд кўриб, уларни комил инсон қилиб тарбиялашни ўз олдига мақсад қилиб қўяди. Шунинг учун ФҲДЁ бўлимида тузилган никоҳ қонуний ҳисобланиб, бу ҳужжат иккала шахсга қонуний оталик ва оналик мажбуриятларини юклайди.

Айрим фуқароларимиз қонуний никоҳдан ўтиш учун бир ой вақт кутишга сабри чидамай шаърий никоҳ асосида тўй қилишади. Тиббий кўрикдан ўтишга масъулиятсизлик билан ёндошишади. Яъни, касаллигини яшириш учун текширувдан ўтмай, тўйни тезлатишади. Оқибатда жуда кўп муаммолар шундан келиб чиқяпти. Ногирон фарзандлар туғилиши кузатилмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 1 апрелдаги 140-сонли қарори асосида Республикамизда болаликдан шунингдек, туғма ногиронликнинг олдини олиш ва ирсий касалликларни барвақт аниқлаш давлат дастурини бажариш мақсадида скрининг марказлари ташкил этилган.

Вилоятимизда фаолият олиб бораётган "Она ва бола скрининги" маркази томонидан бу борада қандай ишлар олиб борилмоқда? Марказнинг шифокор-пренатологи Юлдузхон Кубаева билан шу хусусда суҳбатлашдик.

- Скрининг марказининг мақсад ва йўналишлари қандай?

- Скрининг марказининг асосий мақсади бу ирсий касаллик билан туғилган болаларга махсус тиббий-генетик хизмат кўрсатиш ва хомиланинг нормал ривожланишига ёрдамлашиш, боланинг нуқсон билан туғилишининг олдини олиш мақсадида хомиладор аёлларни текширувдан ўтказишдан иборат.

Скрининг марказимиз замонавий тиббий жиҳозлар ва малакали ходимларга эга бўлиб, асосан уч йўналишда иш олиб боради:

- ирсий ва туғма касаллик билан туғилганларга ва шундай фарзандлари бор оилаларга тиббий-генетик маслаҳат бериш;

- туғруққача бўлган даврда хомилада ривожланиш нуқсоннинг олдини олиш тадбирларини ўтказиш;

- янги туғилган чақалоқларни туғма гипотиреоз ва фенилкетонурия касалликларига оммавий скрининг текширувидан ўтказиш.

- Хомиладорлик мураккаб физиологик жараён ҳисобланади. Бу даврда аёл организмида ўзгаришлар содир бўлиши шубҳасиз. Айтинг-чи, улар қачон скрининг марказига мурожаат қилиши ёки йўлланма билан келишлари керак?

- Хомила ўсиб, катталашган сари юрак-қон томир системасига, жигар, буйрак, ички секреция безлари ва бошқа аъзоларга зўриқиш келади. Хомиладор аёл маълум гигиена қоидаларига яъни, тўғри овқатланиш, меҳнат ва дам олиш тартибларига риоя қилмаса, турли касалликлар (хомиладорлик токсикозлари, камқонлик) келиб чиқиши, хомила яхши ўсмаслиги, бола тушиши, чала туғилиши хавфи келиб чиқиши мумкин. Хомиладор аёл шифокор хузурига биринчи маротаба келгандаёқ ҳар тарафлама текширилади.

Хомиладорларда ҳомиланинг ривожланиш нуқсони ва ирсий касалликларининг олдини олиш бўйича текширувлар икки бос-қичда ўтказилади. Биринчи босқич текширувлари аёллар маслаҳатхонасида хомиладорликнинг 12 ҳафтасигача яшаш манзили бўйича ўтказилади. Агар шифокор хомила соғлигига таъсир кўрсатувчи омилни аниқласа, хомиладор аёлга скрининг марказида иккинчи босқич текширувидан ўтишга йўлланма беради.

Иккинчи босқич текширувларида хомилада туғма ривожланиш нуқсонига олиб келувчи омиллар ёки ультратовуш текширувида хомилада ирсий касаллик белгилари аниқланганда ўтказилади.

-Туғма нуқсон деган тушунчанинг ўзи нима?

- Бу бола туғилганда унинг қайсидир аъзоларида учраши мумкин бўлган камчиликлардир. Туғма нуқсоннинг асосий сабаблари иккита. Наслий ва орттирилган нуқсонлар. Наслга оид касалликларнинг кўпи халқ тили билан айтганда "қон суради", яъни наслдан-наслга ўтади. Аммо шундай касалликлар борки, улар асосан, ота-онанинг фарзанд туғилишига нисбатан бўлган бефарқлигидан келиб чиқади. Шуни ишонч билан айта оламанки, агар соғлом фарзанд туғилиши учун чинакамига қайғурилса, кўплаб туғма нуқсонларнинг олди олинади.

- Саккиз фарзанди бор оилани биламан. Лекин икки боласи ногирон бўлиб туғилган. Ҳам-қишлоқларининг айтишича, улар энг яқин қариндошларнинг фарзандлари экан.

- Ҳа, қариндошлар ўртасидаги никоҳда ота-оналар кўринишидан соғлом бўлсалар-да, фарзандлари ирсий касаллик билан туғилиши хавфи юқори бўлади.

Қачонки, ота-оналардаги яширинган "касаллик" генлари бир-бири билан учрашса, фарзандларида бу ирсий хасталик намоён бўлади. Бола ўз генларининг ярмини онадан, ярмини эса отасидан олади. Қариндошлик қанча яқин бўлса, "касаллик" пайдо бўлиши эҳтимоли шунча юқори бўлади. Шунинг учун яқин қариндошлар бир-бирингиз билан оила қурманг, деймиз.

Суҳбатдош:

Зумрадхон АБДУЛЛАЕВА.