ҚАРОР ВА ИЖРО

ҚУЛАЙ ИШБИЛАРМОНЛИК МУҲИТИ КИЧИК БИЗНЕС ТАРАҚҚИЁТИДА МУҲИМ АҲАМИЯТ КАСБ ЭТМОҚДА

Юртимизда бозор иқтисодиёти асосларини, авваламбор, унинг қонунчилик базасини такомиллаштиришга алоҳида эътибор қаратиб келинмоқда.

Айни кунда тадбиркорликни ривожлантириш, тадбиркорлик субъектлари ва хорижий инвесторлар фаолиятининг эркинлигини таъминлашга қаратилган 113 та норматив-ҳуқуқий ҳужжат қабул қилиниб, амалиётга тадбиқ этилмоқда.

Умуман, тадбиркорлик субъектларига бир қатор қўшимча имтиёз ва префренцияларни тақдим этиш бўйича амалга оширилган аниқ мақсадли чора-тадбирлар ишбилармонлик муҳитида ижобий ўзгаришларни таъминлади.

Яратилган бу имкониятлар натижасида 2000 йил билан таққослаганда, кичик бизнеснинг ялпи ички маҳсулотдаги улуши 31 фоиздан 54 фоизга кўпайди, иқтисодиётнинг турли тармоқларида банд бўлганлар орасида ушбу соҳанинг улуши 75,1 фоизидан кўпроғини ташкил этмоқда.

Президентимизнинг 2012 йил 16 июлдаги "Статистик, солиқ, молиявий ҳисоботларни, лицензияланадиган фаолият турларини ва рухсат бериш тартиб-таомилларини тубдан қисқартириш чора тадбирлари" тўғрисидаги Фармони бу борадаги ислоҳотларнинг янги босқичини бошлаб берди. Унга кўра, рухсат беришга оид 80 та тартиб-таомил ва 15 та лицензияланадиган фаолият турини бекор қилиш белгиланди. Шу асосда лицензияланадиган фаолият турлари бўйича бундай характердаги ҳужжатларни олиш учун тўланадиган йиғимлар миқдори камида икки баробарга камайтирилди. Айни чоғда тегишли статистика, молия, солиқ ҳисоботлари ҳамда бошқа ҳисобот турлари бекор қилиниши ва бир-бирини такрорловчи шаклларни бирлаштириш эвазига шундай ҳисоботлар миқдори ва уларни тақдим этиш даврийлиги белгиланган муддатлари қисқартирилди. Шунингдек, айрим фаолият турларини лицензиялаш тартибини соддалаштириш мақсадида 2012 йилнинг 1 августидан бошлаб, ноширлик, қурилиш лойиҳаларини экспертизадан ўтказиш, архитектура-шаҳарсозлик ҳужжатларини яратиш каби фаолият турлари учун лицен-зияларнинг амал қилиш муддати чекланмаган ҳолда берилиши белгиланди. Бунда мазкур фаолият турларини амалга ошириш учун аввал берилган лицензияларнинг амал қилиш муддатлари чекланмаган, деб ҳисобланади.

Тадбиркорларга янада қулай шароит яратиш мақсадида интернет тармоғида ягона веб-сайт яратиб, унга лицензияланадиган фаолият турлари ва рухсат бериш тартиб-таомиллари рўйхати, лицензия ва рухсатномалар олиш учун талаб қилинадиган ҳужжатлар тўғрисидаги ахборот, тегишли фаолият турларини амалга ошириш учун лицензия ва рухсатномалар олган тадбиркорлик субъектлари тўғрисидаги доимо янгиланиб бориладиган маълумотларни жойлаштириш белгилаб қўйилди.

Давлатимиз раҳбарининг 2012 йил 18 июлдаги "Ишбилармонлик муҳитини янада тубдан яхшилаш ва тадбиркорликка янада кенг эркинлик бериш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПФ-4455-сонли Фармони эса халқаро экспертлар томонидан жаҳонда молиявий-иқтисодий инқироз ҳали тўлиқ бартараф этилмаган бир пайт-да Ўзбекистоннинг дадил инқилобий қадамларидан бири, дея баҳоланмоқда. Ушбу ҳужжатга асосан юртимизда қонунчиликни такомиллаштириш ва ишбилармонлик муҳитини тубдан яхшилашга ҳамда тадбиркорликка янада кенг эркинлик беришга йўналтирилган тадбирларни амалга ошириш бўйича 2013-2014 йилларда жорий этиладиган комплекс чора-тадбирлар Дастури тасдиқланди.

Ушбу Дастурда тадбиркорликни рўйхатдан ўтказиш ва тадбиркорлик фаолиятини йўлга қўйиш, шартнома муносабатларнинг бажарилиши учун жавобгарлик, ташқи иқтисодий фаолият, меҳнат муносабатлари ва бошқа соҳаларда аниқ тадбирларни амалга ошириш белгиланди. Жумладан, 2012 йил 1 августдан бошлаб тадбиркорлик фаолияти учун шарт-шароитларни янада яхшилашга йўналтирилган 22 та янги норма ўрнатилди. Унга кўра хўжалик юритувчи субъектларнинг давлат рўйхатидан ўтгунга қадар устав фондини шакллантириш бўйича қисман тўлов бекор қилинди. Айни чоғда тадбиркорлик субъектларига ном бериш ҳақидаги мурожаати статистика органлари томонидан тўрт соат ичида кўриб чиқилади. Аввалги тартиб бўйича бундай мурожаатлар 24 соат давомида кўриб чиқилар, бу эса тадбиркорнинг оддийгина ном олиш учун ҳам бир кун ва ундан ортиқ вақтни йўқотишга сабаб бўларди.

Шу билан бирга ҳисоб рақами очишда имзо намуналарини нотариал тасдиқлатиш ҳақидаги талаб бекор қилинди. Сув канализация тармоқларига уланиш учун рухсат бериш тўғрисидаги аризалар икки иш куни, телефон тармоғига уланишлар эса 10 кун ичида кўриб чиқилади.

Жорий йилнинг учинчи чорагидан бошлаб хўжалик юритувчи субъектлар томонидан тақдим этиладиган солиқ ҳисоботлари катта корхоналар учун 2,3 бараварга, кичик корхоналар ва микрофирмалар учун 1,7 бараварга қисқартирилди. 2014 йилнинг охирига қадар эса барча тадбиркорлик субъектларини солиқ ҳисоботларини электрон шаклда тақдим этиш тизимига ўтиш назарда тутилган.

Яна бир янгилик шундан иборатки, 2012 йил, 1 январдан бошлаб тадбиркорлик субъектларига қурилишни амалга ошириш учун рухсатномалар бериш муддатлари икки бараварга, мазкур рухсатномаларни олиш бўйича харажатлар беш бараварга, тижорат банклари томонидан тадбиркорлик субъектларига хизмат кўрсатганлиги учун тўлов миқдори камида 20 фоизга камайтирилди. Мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказиш муддати эса 2013 йил, 1 январдан бошлаб етти кунга қисқартирилди. Худди шундай божхона томонидан юкларни расмийлаштириш ва товарнинг келиб чиқиш сертификати бериш муддатини уч кун қилиб белгилаш ҳамда экспорт қилинадиган товарнинг келиб чиқиш бўйича сертификатни бутун контракт ҳажмига бериш жорий этилди. Тадбиркорларимиз юкларни божхонада расмийлаштириш жараёнларини "бир ойна" тамойили бўйича амалга ошириш, даъво аризаси ва илтимосномаларини хўжалик судларига ўз хоҳишларига кўра, электрон шаклда юбориш ҳуқуқига ҳам эга бўлди.

2010 йил, 1 январдан эътиборан, тадбиркорлик субъектларини интернет тармоғи орқали электрон рақамли имзодан фойдаланган ҳолда, давлат рўйхатидан ўтказиш механизими яратилди.

Шу ўринда айтиш лозимки, Адлия вазирлигига ҳам тадбиркорликни ривожлантириш, уларнинг ҳуқуқий ҳимоясини таъминлашга қаратилган қатор вазифалар юклатилган бўлиб, унинг ижроси юзасидан ўтказилаётган ўрганишлар жараёнида айрим назорат қилувчи органлар томонидан қонун ва бошқа қонун ҳужжатлари талабларини бузиш ҳолатларига йўл қўйилаётганлиги аниқланди.

Жумладан, 2012 йилнинг 6 ой давомида назорат қилувчи органлар томонидан 10 та тадбиркорлик субъектларида ноқонуний текширишлар ўтказилган ва 14 та ҳолатда текширишларни ўтказиш тартиби бузилган. Бошқарма ходимлари томонидан ўтказилган текширишлар натижасида аниқланган қонун бузилиш ҳолатларни бартараф этиш мақсадида ҳуқуқий таъсир чоралари қўлланилди. Яъни, бир нафар мансабдор шахс эгаллаб турган лавозимидан озод этилди, 10 нафар мансабдор шахс маъмурий, 56 нафари эса интизомий жавобгарликка тортилди. Тадбиркорлар манфаатларини кўзлаб судларга 2 млрд. сўмлик 86 та даъво аризаси киритилди.

Адлия органлари ходимларидан иборат ишчи гуруҳлар томонидан ўтказилган тадбирлар натижасида тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришга қаратилган қонун ва қонуности ҳужжатларидан ўз вақтида хабардор бўлмаслик, фаолиятни ривожлантириш учун яратилган имтиёзлардан самарали фойдаланмаслик оқибатида ишини тўхтатган 20 нафар тадбиркорларнинг фаолиятини тиклашга амалий кўмак берилди.

Мухтасар айтганда, мамлакатимизда яратилаётган қулай ишбилармонлик муҳити соҳа ривожида муҳим аҳамият касб этмоқда. Бу эса иқтисодиётимизнинг барқарор ривожланишига, халқимизнинг турмуш фаровонлигини янада оширишга хизмат қилади, албатта.

Ботиржон МАМАДАЛИЕВ,

Андижон вилоят адлия бошқармаси бошлиғи.