1 ДЕКАБРЬ - ХАЛҚАРО ОИТСГА ҚАРШИ КУРАШ КУНИ

АСР ВАБОСИ

ОИТС. УНИ ОНАДАН БОЛАГА ЮҚИШИНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ МУМКИНМИ?

Ҳозирги кунда жаҳон бўйича ОИВ инфекциясига чалинганларнинг сони 40 миллиондан ошиб кетди.

Охирги 2 йил мобайнида 15 миллион одам ОИТСни юқтирган, яъни, бу рақам дунёдаги барча ОИВ хасталиги билан яшаб келаётган беморларнинг 37,5 фоизи демакдир. Ўтган давр мобайнида эса 24 миллиондан ортиқ киши ушбу аср вабоси дея аталмиш мудхиш хасталик оқибатида ҳаётдан кўз юмди.

Ўтган аср сўнгида пайдо бўлган ОИТС бугунги кунда инсониятга катта хавф солувчи касалликлардан бирига айланиб улгурди. Бугун уни дунёнинг барча давлатларида учратиш мумкин. Тиббиётда давосини топиш жуда мураккаб бўлаётган мазкур хасталикка чалинган беморларнинг сони борган сари ошиб бормоқда. Бутунжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти касалликнинг юқиш сабабларини ўрганиб, унинг олдини олишга қаратилган чора-тадбирларни ҳаётга татбиқ этмоқда. БМТ томонидан 1 декабрь - Халқаро ОИТСга қарши кураш куни деб эълон қилинганлигининг ўзиёқ ундан эҳтиёт бўлиш кераклигини англатиб туради. Мамлакатимизда ҳам бу глобал муаммога давлат миқёсида эътибор қаратилган. ОИТС инфекциясининг тарқалишига қарши курашишнинг стратегик дастури ишлаб чиқилган бўлиб, давлатимиз томонидан мувофиқлаштирилиб борилмоқда.

ОИВ энг оғир ва хавфли пандемия ҳисобланиб, оқибатлари ўлатдан ҳам ёмондир. У одам танасининг ҳимоя қобиғи - иммунотизимини емириб, ОИТСнинг пайдо бўлишига олиб келади. Ушбу касаллик дастлаб Гаити оролида, кейинчалик, яъни, 1981 йилда АҚШда топилган бўлиб, унга асосан фоҳишалар ва гиёҳвандлар чалинган. Ўта юқумли бўлган бу вирус ўз хусусиятини тез-тез ўзгартириб турганлиги учун ҳам жуда хавфли ҳисобланади.

Шу ўринда эслатмоқ жоизки касаллик асосан 3 хил: парентерал, жинсий ва вертикал йўл билан юқади. Учинчи йўл - вертикал, яъни касалликнинг онадан болага юқиши.

Онадан болага ОИВ шу касалликка чалинган ҳомиладор аёлдан туғиш ва болани эмизиш даврида юқади.

Шу ўринда, ОИВ/ОИТСни онадан болага юқишининг олдини олиш мумкинми, деган савол туғилиши табиий. Бунинг учун энг аввало, ёшлар оила қуришдан олдин тиббий кўрикдан ўтишлари муҳим. Қолаверса, соғлом турмуш тарзига амал қилиш, репродуктив саломатликни мустаҳкамлаш, исталмаган ҳомиладорликнинг олдини олиш усулларига амал қилиш, жуфтига вафодорлик, ОИВ юқиш хавфи юқори бўлган хатти-ҳаракатларга йўл қўймаслик, ҳомиладорликдан олдин тиббий текширувдан ва ОИВга текширувдан ўтиш билан соғлом фарзандларимизнинг соғлом камол топишларига эришамиз. Умуман олганда, ОИВ инфекциясининг юқиши ёки юқмаслиги аҳолининг тиббий маданияти ва саводхонлигига боғлиқ. Аҳолининг саводхонлик даражаси нечоғли юқори бўлса, бу касалликнинг юқиш эҳтимоли ҳам шу қадар камаяди.

ОИВ хасталигига чалинган ҳомиладор аёллар учун алоҳида назорат ва даволаш муолажалари олиб борилади. Касалликнинг онадан болага юқиш эҳтимолини камайтириш мақсадида юртимиздаги барча ҳомиладор аёлларда ОИВ инфекцияси бор-йўқлигини текшириш йўлга қўйилган. Ҳомиладор аёлларни тест синовидан ўтказишнинг муҳим жиҳати ОИВ инфек-циясига чалинган онадан соғлом фарзанд дунёга келишига эришишдир. Касалликка чалинган ҳомиладор аёл ҳомиланинг 24-ҳафтасидан бошлаб махсус дори-дармонлар билан таъминланади. Гўдак табиий йўл билан эмас, балки сунъий йўл билан дунёга келтирилиб, унга сунъий озуқа бериб, касалликдан ҳимоя қилинади. Мана шу кўрсатмаларга амал қилинса, ОИВ инфекцияси бўлган ота-онадан соғлом фарзанднинг дунёга келиш имконияти 95 фоизгача ортиши мумкин.

Шуни ёдда тутиш керакки, бугунги кунда ҳеч ким бу касалликни юқтириб олмасликдан юз фоиз кафолатланмаган. Бу дард мени четлаб ўтади, деган фикрдан йироқ бўлишимиз керак. Албатта, соғлом турмуш тарзига риоя этиб, доимо сергак бўлишимиз лозим.

Фаридахон ДАЛИМОВА,

Вилоят ОИТСга қарши кураш маркази эпидемиологи.