ОДАМ САВДОСИ

НАРГИЗАДА ЯНА ҲАЁТГА МУҲАББАТ УЙҒОНДИ

Инсон қадри ҳақида сўз кетганда, аввало, унинг умр йўли сарҳисоб этилиши табиий. Шундай экан, ҳаёт чиғириқларидан ўта олиш, қийинчиликни мардона енгиш, атроф гўзалликлардан иборат эканлигини теран ҳис қила олиш инсоннинг ўзига боғлиқ.

Бугунги куннинг энг долзарб муаммоларидан бирига айланиб улгурган одам савдоси жинояти инсоннинг ўзлигини, эркини, кўнглини синдирувчи омил эканлиги барчага аён. Гарчи, бу мавзу ҳақида кўп гапирилаётган, кўп ёзилаётган бўлса-да, жабрланувчилар сони тобора ортиб бормоқда. Бу мавзуда фикр юритмоқ истагида вилоятимиздаги Холидахон Мирзараҳимова раҳбарлик қилаётган "Меҳримиз сизга" номли одам савдосидан жабрланганларни, аёллар ва уларнинг оила аъзоларини ижтимоий-ҳуқуқий қўллаб-қувватлаш марказига йўл олдик.

Келинг, дастлаб марказ ҳақида икки оғиз сўз. Асли касби акушер-гинеколог бўлган Холидахон Мирзараҳимова тасодифан одам савдосидан жабрланган икки аёлни даволашига тўғри келади. Уларнинг тақдири бу жонкуяр аёл кўнглида улар кабиларни ҳимоя қилиш, қўллаб-қувватлаш, ёрдам бериш истакларининг илдиз отишига сабаб бўлади. Ана шу эзгу мақсад йўлида "Бўстон" хотин-қизларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш маркази ташкил этилди.

2007 йил "Ижтимоий ҳимоя" йили муносабати билан республика хотин-қизлар қўмитаси ташаббуси билан жойларда одам савдосидан жабрланганларни қўллаб-қувватлаш марказлари ташкил этилиб, бу борада кенг кўламли ишлар амалга оширилди. Холидахон Мирзараҳимова 2001 йили ўзи ташкил этган "Бўстон" хотин-қизларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш марказини янада кенгайтириб, "Меҳримиз сизга" номи билан қайта расмийлаштиради.

Бугунги кунда марказда "Долзарб алоқа" ишонч телефони мунтазам фаолият юритмоқда. Марказда одам савдосининг олдини олиш бўйича тарғибот-ташвиқот ишлари олиб борилади, жабрланганларга зарур бўлган ёрдам кўрсатилади, улар руҳий, тиббий, ҳуқуқий, ижтимоий жиҳатдан қўллаб-қувватланади.

"Меҳримиз сизга" марказидан кўмак олган опа-сингилларимизнинг турфа аянчли қисматлари кишини ўйга толдиради, кўнглини эзиб юборади. Ушбу марказга яқиндагина ёрдам сўраб келган ёшгина қизнинг тақдири билан қизиқдик. Жабрланувчининг минг истиҳола, минг изтироб билан айтганлари дилни ларзага солади:

Наргизага (исми ўзгартирилган) отаси ва онасининг ажрашиши қаттиқ таъсир қилди. Айниқса, кўп ўтмай отасининг бошқа аёлга уйланиб олиши унга зарба бўлди. Ўгай онанинг зулми унга тобора ҳаётни оғирлаштирар, кўнглини оғритарди. Оилада янги меҳмон - чақалоқ туғилгач, бутун рўзғор юки ёшгина қизалоқ елкасига тушди. Ўгай барибир ўгайлигини қиларди. Наргиза ҳам меҳнат қилиб, ҳам дакки эшитса-да, "чурқ" этиб бировга ҳасрат қилмасди. Масъул лавозимда ишловчи ота эса эрталаб уйдан чиқиб кетиб, кеч қайтар, хотини ва қизи ўртасидаги келишмовчиликдан умуман бехабар эди. Ўгай онанинг зуғумлари кундан-кунга авж ола бошлади. Энди шўрлик қизга туҳмат тошларини ёғдириб, эри ишдан келгач, "Наргизангиз йигитлар билан юраркан" қабилидаги ножоиз гаплар билан алдашни бошлади. Табиийки, бундай гаплар ҳеч бир отага ёқмайди. Қизига қўл кўтаришгача борган отасининг зулми Наргизага қаттиқ таъсир қилди. Нажот истаб борган аммаси ҳам терс ўгирилиб олгач, қизда уйдан кетиш истаги пайдо бўлади. Лекин қаерга?

Наргиза керакли нарсаларини олди-да, ҳеч кимга сездирмай уйдан чиқиб кетди. Вокзалга бориб, нима қилишини билмай турган вақтда икки аёл билан тасодифан танишиб қолади. Ўзларини Гули ва Замира деб таништирган бу аёллар қизнинг тақдирини эшитиб, ачингандек бўладилар. Бир-бирлари билан сирли кўз уриштириб олиб, Наргизага "опалик" қилиб ўз "ҳимоя"ларига олишларини айтдилар. Ширин сўзнинг гадосига айланган қизгина ўйлаб ўтирмай рози бўлади. Улар билан Наманганга кетади. Гули ва Замира уни кўп қаватли уйларнинг биридаги аёлникига олиб боришади. Уларни хушмуо-малалик билан кутиб олган уй эгаси Наргизани олиб қолади. Ана шу остона қизга қуллик дарвозасини очганини қаердан ҳам билсин?!

Хуллас, номуси топталган Наргиза ҳаммасини тушуниб етганида кеч бўлганди. У Ўша "ҳаётга" маҳкум этилди. Уни Наманганга олиб келиб ишратхона соҳибасига пуллаган икки беномус кимсаларни қайта учратмади.

Хўрликлар, номуссизликлар аллақачон қизни қуруқ сояга айлантирганди. Лекин "бу ердан қочиш керак!" деган фикр доим унинг хаёлида турарди. Бу ҳақда ёнидагиларга айтиб, хато қилганини эса кейин билди. Ундан фойдаланиб мўмай даромад топаётган уй эгасига унинг нияти "етказилди". Наргиза қаттиқ жазоланди. "Дод" солди, фарёд урди, аммо тош юраклар эримади. Энди у барини ичга ютишга қарор қилди. Яратгандан сўрагани эса фақат шу разолатга ботган уйдан қутулиш бўлди. Сўраганлари Парвардигорга етдию, у қулай имкониятдан фойдаланиб қолди. Қочди! Ёруғлик истаб, қоронғуликдан қочди. Андижон уни яна ўз бағрига олишига ишонди. Аммо... тақдир унга не-не синовлар юбораётганини билмасди. Йўлдаги ҳамроҳи - Ҳамида исмли аёл унга чинакам ҳалоскордек туюлди. Аёлнинг меҳр тўла сўзлари, ҳамдардликлари ортида не разиллик борлигини билмасди.

Чўкаётган одам хасга-да ёпишади, деганларидек, Наргиза Ҳамидага ишонди. Ишонибгина қолмай, кейинги ҳаётини унинг қўлига осонгина топширди. Ҳамида бир фарзанди билан турмушидан ажраганини, ёлғиз туришини, қизнинг бирга яшаши мумкинлигини, унинг "катта" танишлари кўплиги, улар орқали Наргиза яна ўқишини давом эттира олишини шундай тушунтирдики, шўрлик қиз ёруғ кунга шу аёл етказишига ишонди. Уйга келибоқ, қиз уй ишларида Ҳамидага ёрдам бера бошлади. Уч-тўрт кун ўтгач, аёл ўзининг макрларини ишга сола бошлади. Қизни авраб, нозик меҳмонлар келишини айтди.

Столга чиройли дастурхон тузалди. Келганларнинг катта ёшли эркаклар эканлиги, улар Наргизага бепарда нигоҳларини қадашлари қизни яна ваҳимага солиб қўйди. Ҳамиданинг "таклифи" ва уларнинг "ёрдами" ҳақидаги алдови Наргизанинг шубҳаларини чинга айлантирди. Наргиза ялинди, ёлборди, бу йўлга қайта юрмасликка аҳд қилганини айтди, фойдаси бўлмади...

Бу шум аёл ҳам қиздан очиқчасига фойдалана бошлади. Наргиза навбатдаги хўрликлар оламининг қулига айланди. У "пешонамга ёзилгани фақат шу қисмат экан..." дея тақдирга тан беришга мажбур бўлди. Эссиз, ёруғлик деб талпингани зулматнинг тош кўчаларига уланиб кетди...

Бироқ ҳар нарсанинг поёни бор. Наргиза ҳам ўша охирини кутиб яшади. У деярли ҳар куни шу қабоҳат маконидан қутилиш режаларини туза бошлади.

Шундай кунларнинг бирида у дўконга чиқиш баҳонасида у ердан қочиб кетди. Кейин яқин орадаги милиция пунктига учрашди. Вазиятни, Ҳамиданинг қабиҳликларини, уйида фоҳишахона очганлигини, ўзи эса алдов қурбони бўлганлигини йиғлаб гапириб берди. Ўкинч тўла нигоҳлар, мунг тўла сўзлар қонун ҳимоячиларини бефарқ қолдирмади. Улар ҳолатни яхшилаб ўрганишди, узоқ синчковликдан сўнг Наргизани "Меҳримиз сизга" марказига топширишга қарор қилишди.

Марказ раҳбари вазиятни тушунди, бир инсон тақдирини ўрганди ва унга ёрдам беришга қарор қилди.

- Наргиза ҳақида қонун ҳимоячиларидан эшитгач, аввалига, ҳужжатлари, яъни фуқаролик паспорти билан бизга юборишларини айтдим. Лекин қизнинг фақат туғилганлик ҳақидаги гувоҳномаси бор, гарчи балоғат ёшига етган (1995 йилда туғилган) бўлса-да, ҳали ҳам фуқаролик паспорти олмаган экан. Шундай бўлса-да, қизни ўз ҳимоямизга олдик. Уни руҳий ва тиббий кўриклардан ўтказдик. Аввалига Наргиза ҳеч кимни кўришни, эшитишни истамади. Чунки ёш боши билан не-не машаққатлар қурбони бўлмади у. Шу боис, кўнглида ҳеч кимга нисбатан на ишонч, на илиқлик қолмагани юз-кўзидан кўриниб турарди.

Биз унга руҳий, ижтимоий, ҳуқуқий далдалар бериб, ҳаётга қайтаришга уриндик.

Марказимиз Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис ҳузуридаги жамоатчилик фонди ва "Аёллар кенгаши", "Ижтимоий ташаббусларни қўллаб-қувватлаш" жамғармаларининг гранти асосида "Одам савдосидан жабрланганлар ва ижтимоий ҳимояга муҳтож оилалардаги хотин-қизларни пазандалик, қандолат маҳсулотларини тайёрлашга ўргатиш" бўйича ўқув курси очдик. Лойиҳа доирасида цех ташкил этдик. Наргизани ҳам шу ўқув курсида ўқишга тайёрладик. Ҳозир бу қиз анча ўзини тиклаб олди.

Биз уни қоронғулик ортда қолганига, энди ёруғ кунлар келганига ишонтирдик.

Айни кунда Наргизадан "фойдаланган" Ҳамида исмли аёлнинг устидан ҳам жиноий иш қўзғатилди ва тергов ҳаракатлари олиб борилмоқда. Наргиза шу кунларда фуқаролик паспортини ҳам олади. Аммо у ўзининг аянчли ўтмишига сабабчи бўлган оиласига қайтишни сира истамаяпти...

Юқорида баён этганимиз, одам савдосидан жабрланиш ҳолатидан бир мисол. Ваҳоланки, бугун жамиятимиз учун катта муаммога айланаётган ушбу жиноятдан азият чекаётганлар талайгина. Улар орасида ҳали ҳаёт нелигини англаб улгурмаган, тақдир чилдирмасига осонгина ўйнайдиган, оқу қорани фарқлашда ожиз, балоғатга етмаган ғунчаларнинг борлиги жуда ачинарлидир.

Қаранг, осмон қандай мусаффо, қандай тиниқ. Оппоқ булутларда оппоқ орзулар рўёби бўй чўзмоқда. Ҳаёт қандай гўзал, яшаш БАХТ. Ана шу бахтни қулликдан эмас, оиладан, илм олишдан, энг муҳими, Ватандан топишга урининг, юртдошим! Осмон ёруғлигини зулматга, оқ булутлар рангини қора туманга алиштирмаслик эса ўз қўлингизда. Қолаверса, одам савдоси, унинг жирканч кўринишлари ҳақида ҳар бир оилада, маҳаллада, таълим муассасаларида тарғибот ишларини янада кучайтиришимиз жуда зарур.

Зилола

РАҲМОНОВА.