ТУРМУШ СЎҚМОҚЛАРИДА

ҚИЗ ФАРЗАНД ЭМАСМИ?

Оддий иш кунларидан бири эди, ҳузуримга мени сўроқлаб бир аёл кириб келди. У мен билан сўрашгач, қаршимдаги ўриндиққа омонатгина ўтирди.

Аёл аввалига гапни нимадан бошлашни билмай анча қийналди. Мен унинг кўзларига боқиб унда қандайдир дард яширинганини, юзларида изтироб изларини кўрдим. Меҳмонимнинг ўзи гап бошлади.

- Сиз мени танимайсиз, - деди у ниҳоят. - Бошимга тушган кўргуликлар, ичимга сиғмаётган дард, алам ва армонлар олдингизга етаклаб келди. Зора сизга дардимни тўкиб, бир оз енгил тортсам.

- Мен сизни эшитишга тайёрман. Нимаики қийнаётган бўлса, барчасини бемалол айтаверинг. Ахир, "Одам тафтини одам олади" дедим мен.

Аёл яна бироз тин олгач, ҳикоясини бошлади.

- Ўша мудҳиш кун ҳамон эсимда. Ўша кун, ўша маъшум воқеа туфайли мен ўз жигаримга, туғишганимга ўлим тиладим. Ҳа, ҳа, мен ўз укамга ўлим тиладим...

Менинг онам ҳам ўзга аёллар каби бахтли яшашни, биз - фарзандларининг орзу-ҳавасимизни кўришни жуда-жуда истаган эди. Биз оилада беш қиз эдик. Дадам ҳамиша онамни ўғил туғмаганликда айбларди. Онам ҳар сафар ҳомиладор бўлганларида Яратганга нола қилиб ўғил сўрарди. Бироқ ҳар сафар оиламизда қиз туғиларди. Бу эса дадамнинг онамга совуқ муомала қилишига сабаб бўларди. Ниҳоят, хонадонимизда олтинчи чақалоқ дунёга келадиган бўлди. Ҳатто бир кун дадам онамга "Агар шу сафар ҳам қиз туғсанг, бешала қизингга қарамай жавобингни бераман", деганини ўз қулоғим билан эшитганман. Эсимда, шу куни онам кечгача ўзига келолмай юрди. Онажоним укам туғулгунга қадар тунларни кунларга улаб, Оллоҳга нола қилиб чиқди. Оҳ, ўша кунлар, мен онамнинг қийналганини кўриб дунёга келганимга, қиз бўлиб туғилганимга пушаймонлар едим.

Ниҳоят, ота-онам орзусига етдилар, бизнинг оилада ҳам ўғил дунёга келди. Дадамнинг оғзи қулоғида. Қўй сўйиб роса бир ҳафта дўстларини меҳмон қилди. Укамга Муродбек деб исм қўйди. Дадам уни эркалатиб катта қилди. Мактабни битирар-битирмас машина олиб миндириб қўйди, елиб-югуриб ўқишга жойлади. Йиллар ўтди. Биз қизлар турмушга чиқдик. Мен тез-тез келиб, онамнинг ҳолидан хабар олиб турардим. Чунки кўнглим ҳамиша бир нарсадан хавотирда эди. Бир куни ҳар галгидек онамни кўргани борганимда негадир кўзимга ғалатироқ кўринди.

- Ҳа, ойи, нима бўлди? - сўрадим мен.

- Ҳеч нарса, ўзим шундай.

- Ойижон, айтақолинг, сиз нимадандир безовтасиз?

- Тўғриси, қизим, укангдан хавотирдаман-да. Шу кунларда ҳеч сиркаси сув кўтармайдиган бўлиб қолди. Бир нарса деб бўлмайди. Насиҳат қилай десанг, ўшқириб, бақириб беради.

- Қўйинг, ойи, хафа бўлманг, уйланса эси кириб қолар.

Мен шундай дедиму, бироқ, онам яна ниманидир мендан яшираётганини сездим. Биламан, ойим укамга насиҳат қилган бўлса, дадам, албатта, ойимга "Қўявер, эси кириб қолади, ота ўғил-да. Ўғил бола шунақа бўлади. Шу ўғил туфайли сен шу хонадонда яшаяпсан", деган бўлса керак. Дадамнинг шундай деганини мен кўп марта эшитганман.

Биз укамни уйладик. Келинимиз тарбия кўрган, тагли-тугли хонадоннинг фарзанди эди. У ота-онамнинг ҳурматини жойига қўярди. Укам фарзандли бўлди, аммо ота бўлгач ҳам ақл кирмади унга. Аксинча, тез-тез ичиб келиб жанжал кўтарадиган, хотинига ўз ҳукмини ўтказиб, уни сўкадиган одат чиқарди. Ҳатто келинимиз Сурайёхонга бир-икки қўл ҳам кўтарибди. Кунлар, кунлар кетидан ойлар ва йиллар ўтди. Укамнинг қилиқлари қуюшқондан чиқиб кетди. Энди дадамнинг ўзи ҳам уни бу йўлдан қайтармоқчи бўлди. Лекин, энди кеч эди. Гўё укам жиноятга қўл урмоқчидек туюларди менга. Қалбим янглишмаган экан. Ўша куни Муродбек ҳар сафаргидек ичиб келибди. Кейин маълум бўлишича, у нафақат ичган, балки "наша" деган балойи азимдан чекиб ҳам олган экан. У ўша куни кела солиб Сурайёхонга бақириб, арзимаган нарсани баҳона қилиб уни ҳақоратлай бошлабди. Бунга чидаб туролмаган Сурайёхон "Дадаси, қўйсангизчи, нега мени ҳақорат қиласиз, лоақал шу бугун жанжал кўтарманг. Ойимларнинг мазаси йўқроқ, ҳеч бўлмаса, ўз онангизни ўйланг", деган гапларни айтади. Бундан аччиғи чиқиб ғазабланган Муродбек хотинини ура бошлайди. Уларнинг шовқин-суронини эшитган ойим кира солиб укамнинг қўлларига ёпишиб, "жон болам, ахир бировнинг боласини ўлдириб қўясан-ку, қўй урма", дея ёлворибди. Муродбек бўлса онамни итариб ташлайди. Онам базўр ўзини ўнглаб, яна унга ёпишади. Кўзлари қонга тўлиб, одамийлик фазилатини йўқотган укамнинг залвордай мушти онажонимнинг чаккасига тушади. Онам мушт зарбидан боши билан сандиқ четига урилади. Бу орада кўча эшикдан кириб келган дадам шошиб уйга киради. У хона ўртасида чўзилиб ётган онам ва келинини кўргач, гап нимада эканлигини тушуниб етади.

- Эҳ, нодон ўғил, онангга қўл кўтарадиган бўлдингми, - деганича югуриб кўчага чиқиб кетиб "Тез ёрдам" чақиради. "Тез ёрдам" етиб келиб онам билан Сурайёхонни, қўшнилар томонидан чақирилган милиция ходимлари эса ҳамон муштларини тугиб, хона ўртасида серрайиб турган укамни олиб кетадилар. Бу ҳақда менга хабар етиб борганида аввало, қулоқларимга ишонмадим. Тезда касалхонага етиб бордим. Бироқ шифокорларнинг уринишларига қарамай, онам ўзига келмади, оламдан кўз юмди.

- Яна кунлар ўтди. Укам қилмишига яраша жазосини олди. Айтишларича, у қилган ишидан пушаймон эмиш. Энди бунинг нима фойдаси бор. Пушаймон қилгани билан онам қайтиб келармиди? Тўғриси, укам ҳақида гапиргим ҳам, эшитгим ҳам келмай қолди. Онамнинг қотилига айланган укамга мен ўлим тиладим. Келинимиз Сурайёхон ўша воқеадан кейин яримжон бўлиб қолди ва отасиникига бутунлай кетди. Ҳувиллаган ҳовлида дадам ёлғиз қолгач, мен эрим билан маслаҳатлашиб, онамникига кўчиб келдик. Шу кунларда дадам ўта ўйчан, камгап, хомуш бўлиб қолган. Менимча, у ҳам онамга ўтказганларини эслаб қийналаётган бўлса керак. Баъзи пайтлар ўзимни ҳеч қаерга сиғдиролмай қоламан. Аламларимни кўз ёшдан оламан. "Дод!" деб бақиргим келади. Мана шу кўрган кунларимни тушга айланиб қолишини истардим. Эркакларга ҳайронман, нечун қиз туғилса хафа бўладилар? Ахир уларни шу ёруғ дунёга келтирган аёл-ку! Оқ ювиб, оқ тараган ҳам аёл-ку! Қизми, ўғилми Оллоҳнинг бериши-ку! Аёл кишида не айб? Аёлдан ҳам буюкроқ зот борми дунёда!

Аёл сўзларини тугатар экан:

- Мана, бор гап шу, агар хоҳласангиз, шу ҳақда ёзинг. Зора, бошқаларга дарс бўлса - деди-да, йиғидан қизарган кўзларига дастрўмолини босиб ўрнидан қўзғалди. Мен уни юпатиш учун сўз тополмадим.

Мавлуда АЗИМОВА.