НУҚТАИ НАЗАР

"ФРАНЦУЗ" БЎЛИБ ТУҒИЛГАН ҚИЗАЛОҚ

Яқинда жиянимни турмушга узатдик. Уни йўқлаб уйига борганимизда олти ёшлар чамасидаги жажжи, ширингина қизалоқ чопқиллаб олдимизга келди.

Уни айланиб, ўргилиб эркалатдик. Исмини сўрадик. У онасига мўлтиллаб қаради. Шунда жияним қизча ўзбекчани билмаслигини, улар яъни қайнопаси оиласи билан Францияда беш-олти йил яшаб келишганлигини, поччаси у ерда таржимон бўлиб ишлаганини секингина уқтириб қўйди.

- Унда қандай гаплашаяпсизлар, - дедим, француз тилида бийронгина сўзлаётган қизчага кўз югуртириб.

- Амаллаяпмиз, - деди кулиб. - Опам таржимонлик қиляпти.

Бу орада қуда хола "француз" қизчанинг бувиси кириб келди.

Ширингина набирангиз бор экан, дедик, бувисининг этагига ёпишиб олган қизалоққа қараб.

- Ҳа, улар яхши, тўйга улгуриб келишди. Францияда эди. Бу набирам ўша ерда туғилган. Шунинг учун боланинг тили бегона тилда чиқибди.

Энди ўз тилини ота-бобосининг тилини ўргансин деб, кунда неварамга гаплашишни ўргатяпмиз. Қайси мактабга берсак экан, деб бошимиз ҳам қотган. Куёвим рус мактабига бериш тарафдори. Гап боланинг қайси мактабда таҳсил олишида эмас, балки оилада берилган тарбияда, деб ҳисоблайди. Мен қизимга неварамни ўзбек мактабига беринглар, тилимизни, урф-одатимизни, анъаналаримизни ўрганиб ўссин, дейман.

Бир томондан қараганда онахоннинг гапларида жон бор. Ахир, дарахтни ҳам ниҳоллигида парвариш қилишади-ку. Бежизга маърифатпарвар бобомиз Абдулла Авлоний "Тарбия ё ҳаёт, ё мамот, ё нажот, ё ҳалокат, ё саодат, ё фалокат масаласидур", деб куюнчаклик билан фикр юритмаган бўлса керак.

Шу қизча баҳона суҳбатга берилиб кетдик. Биримиз қизчанинг соф французча гапираётганига (гарчи тушунмасак-да) ҳаваслансак, яна биримиз ўз тилимизда гапиролмай ҳаммага бирдек жовдираб, ўзининг гапини уқтиролмай онасига юзланаётган қизчага ачиндик.

Менимча, жиянимнинг қайнопаси оиласи билан иш юзасидан чет элларда юриб, уларнинг тилини ўзлаштирган бўлсаларда, уйда яъни оиласида фарзанди билан ўз она тилимиз - ўзбек тилида сўзлашганида эди қизалоқнинг тили бегона эмас, ўз она тилимизда чиққан бўлар эди.

Бугунги кунда орамизда чет давлатларда ўқиётган, ишлаётган юртдошларимиз ҳам бор. Уларни Франция, Англия, Америкада яшашади, деб ҳавас қиламиз гоҳида. Агар беш-олти йил ўша юртларда яшаб, ўқиб келишса, албатта, уларни кўргани зиёратига борамиз, суҳбатини оламиз. Мабодо юриш-туришида, гап-сўзида ўша юртнинг таъсирини сезсак, ўз она тилимизда аввалгидай соф гапиролмаса ҳафсаламиз пир бўлади.

Маънавиятимиз устунларидан бири бўлган Беҳбудий бобомиз "Бир эмас, тўрт тил билув керак", деганларида нимани назарда тутган экан, деб ўйлаб қоламан. Ўз она тилини унутиш баробарида ўзга тилларни ўрганиш кераклигиними, ёки бўлмаса ўзга тилларни ўрганиш баробарида ўз тилини ҳам асраб-авайлаши, эъзозлаш кераклигиними? Нима бўлганда ҳам ўзга тилни ўрганиш, ўз тилини унутиш ҳисобига бўлмаслиги керак.

Бу масалада Сиз нима дейсиз азиз газетхон?

Зумрадхон АБДУЛЛАЕВА.