ҲИКОЯ

САДОҚАТ

Ётавериб ёнбошларига юмшоқ кўрпа ҳам тошдек ботаётганидан қийналган чол секингина бошини кўтармоқчи бўлди. Ёнида мусичадек беозор ўтирган кампири дарров ўрнидан туриб, чолига ёрдам беришга ошиқди..

- Қўявер кампир, ўзим бир ҳаракат қилиб кўрай-чи. Ётаверсанг, ён бошингни ер тортади, деганлари рост экан, - деди.

Шунда ҳам кампир чолининг ёнбошига кириб, бошига учта ёстиқни тияб қўйди.

- Бир пиёла доғ сув берайми?-деди-да, чолининг жавобини ҳам кутмай оппоқ сочиқ ўраб қўйилган чойнакдан ҳали ҳовури кўтарилиб улгурмаган доғ сувни қуйди, чолининг озғинлигидан томирлари бўртган, ҳолсизликдан бир озгина титраб турган қўлига оҳистагина тутқазди. Абдулла ота пиёладаги сувни шошилмайгина хўплади, узоқ ўйга толди. Буни сезган Ҳури момо чолини суҳбатга чорламоқчи бўлиб гап бошлади.

- Нималар ҳақида хаёл суриб қолдингиз?

- Эй кампир, сўрама. Анчадан бери ичимни бир нима кемиргандай. Энди оёққа туриб кетишимга кўзим етмайди. Охиратни ўйлаб қолдим. Мени деб бутун умрингни маломатда ўтказдинг, - деди у.

Чолининг нима демоқчи бўлаётганини Ҳури момо англаб етди: - Ундай деманг. Ҳеч қачон ҳаётимдан афсусланмаганман. Худога шукур, одамларда бор фарзанд бизда ҳам бор. Шуларнинг орқасидан неварали, чеварали бўлдик. Орқамиздан ис чироғимизни ёқадиганларнинг борига шукур қилинг. Ҳаётнинг аччиғини ҳам, ширин кунларини ҳам бирга тортдик. Олтмиш йил бир ёстиққа бош қўйиб яшашнинг ўзи бўладими?! Мен сизни йўлдош қилган Яратганнинг ўзига юрсам-турсам ҳам шукур қиламан. Бундан буён ҳам куч-қувват берсин, хизматингизни қилайин. Ундан кўра дуо қилинг,- деди Ҳури момо чолининг кўнглини кўтариш учун бир озгина ҳазил оҳангда. Бирпас сукутдан сўнг: "Ўлмаган қул баҳорга етдик. Баҳор ҳавоси яхши-да, деразани очиб қўйсанг бўларкан.",- деди Абдулло ота.

- Сен ташқарида товуқларингга қара қақақлашиб дон, сув сўрашяпти. Мен озгина дам оламан.

Ҳури момо итоат билан чиқиб кетди. Абдулло ота кўзини юмди. Бўлиб ўтган воқеаларни хотирлар экан, юрагининг бир жойи жиз-жиз этар, афсус ва надомат вужудини қамраб олгандай эди.

Отанинг тушларига қишлоқ чеккасидаги ёнғоқзор тез-тез кириб туради. Тўшакка миҳланиб қолганига уч йил бўлди. Энди қачон кўзини юмса, ўзини ўша ёнғоқзорда юргандай сезаверади.

Қишлоқда иш кўп. Суяги қотган болаларнинг ҳаммаси далада ишлашарди. Абдуллажон билан Ҳурихон маҳалладош, битта далага ишлагани боришарди. Ғайрати тўлиб тошган, басавлат Абдуллажоннинг кўнглини узун сочлари белини чулғаган Ҳурихон ром этганди. Қизлар, йигитлар тушликда шохлари атрофга ёйилиб кетган, тангадай соя тушмайдиган ёнғоқлар тагида дам олишиб гурунглашарди. Дил изҳорлари, тикилган рўмолчаларни қизлар "эгаларига" шу ерда берардилар. Абдулла билан Ҳурихонни бир-бирида кўнгиллари борлигини бутун қишлоқ биларди. Уларнинг ота-оналари тўйни кузги ҳосиллар, йиғиб олингандан сўнг ўтказишга келишдилар.

Кузда далаларда иш қизигандан қизийди. Бир томонда пахта, даштда пиёз, ёнғоқларни қоқиб олиш ҳам қишлоқдаги ёшу қарини бир нафас тин олишга қўймасди. Ҳар йили Абдуллажон чиқиб ёнғоқларни ўзи қоқарди. Бу гал ҳам чапдаст йигит узун ёғочни олиб ёнғоқнинг учига чиқиб қоқди. Дувиллатиб ёнғоқнинг ярмини қоқанда беҳосдан шохнинг қарсиллаган овози ерда ёнғоқ тераётганларнинг ҳушини учирди. Тепадаги шох билан болаларнинг устига тушишига кўзи етган йигит бор кучи билан ўзини сал четроққа ташлашга интилди. Бутун гавдаси билан гурсиллаб ерга йиқилди. Бу ҳолат шунчалар тез рўй бердики, нима бўлганига ҳеч кимнинг ақли етмасди.

Абдуллажоннинг ичидан нимадир узилгандай бўлди. Атрофдагилар қий-чув қилишиб, йигитни ўрнидан турғаздилар. Йигит бақувват эмасми, танасидаги оғриқни ҳам унутиб атрофдагиларнинг кўнглини тинчлантириш учун ўзини дадилликка олди, ҳеч нарса бўлмагандай тутди. Икки уч кун бели оғриб дадил туриб кетишга қийналиб юрди, кутилмаганда белини кўтара олмай қолди. Докторга олиб бориш ҳеч кимнинг хаёлига келмади. Қишлоқ табиби "ўтиб кетди", дея болани даволади. Шу баҳона бўлиб уларнинг тўйлари баҳорга чўзилди. Ҳақиқаттан ҳам белида оз-моз оғриқ борлигини ҳисобга олмаганда йигит соғлигини тиклаб олганди. Абдуллажон оиладаги олти фарзанднинг кенжаси эди. Бутун қишлоқ аҳлини чақиришиб бошқача орзу-ҳавас билан тўй қилиб, юртга ош бердилар.

Хонадонга ўзгача файзу тароват билан келин келди. Ҳамма хурсанд, аммо куёвнинг ичига чироқ ёқса ёришмасди. Бу ёқда келиннинг янгалари. Бир нарсаларни баҳона қилиб уларга жавоб бериб юборишди. Кундузи меҳнат билан овунган куёв бола, кечга бориб келиннинг ёнига ҳижолат тортиб кирарди. Ҳурихон оғир, босиқ, эси-ҳушли эмасми, куёвнинг кўнглини кўтариш тадоригида бўларди. Хизматларни ўрнига қўйиб бажариб келаётган келинчакка куёвнинг ота-оналари бошқача назар билан қарай бошладилар. Йигит бор ҳақиқатни ота-онасига айтмоқчи бўлганида Ҳурихон бунга изн бермади. Ёнғоқдан йиқилиб тушиши йигитни майиб қилиб қўйган эди. Шундан сўнг уйдагиларни қийин-қистовга олиб, уларни кўндириб, даштга келинчак билан пиёз эккани чиқиб кетдилар. Кунлар осуда ўта бошлади. Ёшлар умид билан яшадилар. Абдуллажон гапирмоқчи бўлиб оғиз жуфтлаганида Ҳурихон: "Дунёда ҳеч нарсага алишмайдиган, меҳр-муҳаббат бор. Аллоҳ иккимизни мана шу туйғудан қўймасин",-дерди.

Ҳаш-паш дегунча саккиз йил ўтди. Бу орада қишлоқдагилар келинни бепуштга чиқардилар. Уларнинг аҳди қаттиқлигини кўриб, акасининг учинчи ўғлини туғруқхонаданоқ Абдуллажоннинг номига хатлаб бердилар. Ҳурихон доимо бир сўзни кўп такрорлайди: -Туққан она эмас, боққан она. Ҳақиқатдан ҳам улар бахтли эдилар. Гўдакнинг "бува", "дада" деган сўзлари кўнгилдаги ғашликларни бутунлай ювиб кетарди. Ўн беш йил ўтгач, Ҳурихоннинг туғмас эканлигига батамом ишонган яқинлари яна бирорта бола боқишларини маслаҳат бердилар. Ҳурихоннинг акаси келинаяси билан келишиб чақалоқ қизларини синглисига тутқаздилар. Қишлоқда одамгарчилик, меҳр-оқибат бор. Оилани сақлаб қолган туғишган жигарларга ҳамма "раҳмат" айтди.

Ой билан кун сувдай ўтаверар экан. Баъзи кунлари маҳалланинг тўй-маъракаларига бориб келган бечора Ҳурихон кўз ёшларини тиёлмасди. Эрига дилини ёрса, унинг кўнглини ранжитиб қўйишдан қўрқади. Ҳар бир нарсанинг чеки-чегараси бор. Қўшни қизни куёвникига тушириб бориб уйига қайтган Ҳурихон дардини эрига тўкиб солди. Тўйда аёллар янги тушган келинчак чилласининг ичида туғмас аёллар билан кўришиб қўймаслиги керак деса, яна бири чимилдиқли уйга ҳам туғмаган аёлни киритиб бўлмайди, дейди. Бу гапларни улар беихтиёр суҳбат орасида гапиришади. Лекин даврада ўтирган Ҳурихоннинг жон-жонини тешиб ўтарди. Уйга келиб кўз ёшларини тиёлмай, эрига хафа бўлиб гапирди. Абдуллажон барча таъна-дашномларнинг оғир-енгилини гарданига кўтариб келаётган садоқатли хотинини нима деб юпатишни билмасди.

Ўша пайтларда қишлоққа Мирзачўлда ишлагани одамлар кераклиги, ҳақидаги хабар тез-тез келиб турарди. Абдуллажоннинг оиласи бир ҳафтада Мирзачўлга кўчиб кетди. Умриларининг ярмидан кўпини шу ерда яшадилар. Ўғилларни, қизларни ўқитиб, уйли-жойли қилишди. Қуда-анда, дўст-ёр орттирдилар.

Ҳар қайси оилада фарзанд туғилмаса аёл кўпроқ айбдор саналади. Абдуллажон хотини эшитган маломатларни эшитмади. Лекин умр бўйи дард ичини эзиб, куйдириб яшади.

Ҳурихон момо уйга кириб келганда чолнинг кўзидаги ёш томчилари оппоқ соқолини ювиб, болишни ҳўл қилганди. Чол оғир бир хўрсинди-да: Кампир, ёш умрингга зомин бўлдим. Қиёматда Аллоҳнинг олдида нима деб жавоб бераман? Мени кечир, нотавон чолингдан рози бўлгин,-дея, охирги сўзини зўрға айтди-ю, ҳудди ёш боладек ҳиққиллаб йиғлаб юборди. Чол бор дардини ташқарига чиқариб, елкалари учиб титраб қақшарди. Кампир ҳам ўзини тутиб туролмади. Титроқ қўлларини чолнинг титраб турган елкаларига қўйди.

- Сиз бунчалар ўзингизни койиманг!... Ҳаётимизда ўғирлик қилмадик, бировнинг хаққини емадик. Фарзандларимизга ота-оналаридан зиёда меҳр бериб, иймонли, диёнатли қилиб тарбияладик. Бирор инсоннинг дилига озор бермадик. У дунёдан умидимиз бор. Менинг қалбимни ёндириб кечирим сўраманг. Пешонамизга битилганини кўрдик. Бу Аллоҳнинг иродаси. Мусофир юртларда менга ота-она бўлиб меҳр бердингиз. Ака-сингилларим ўрнида кўнглимни кўтардингиз. Ҳар бир кимса орзу этадиган меҳр-муҳаббатни сиздан кўрдим. Агар дунёга қайтадан келганимда яна сиз билан бирга умргузаронлик қилишни танлаган бўлардим. Тақдиримдан мингдан-минг розиман. Сиз ҳам мендан рози бўлинг,-дея меҳр билан чолининг елкасини силаб қўйди. Абдулла ота кафтларини очиб, кампирини узундан-узун дуо қилди.

Кўп ўтмай саҳарда отанинг уйидан йиғи овози эшитилди. Йиғлаётганлар орасида фарёд ураётган кампирнинг овози ажралиб турарди.

- Наҳор келиб наштда кетган мўминим,

- Умр бўйи дардда ўтган мўминим.

Ўктамхон СОЛИЕВА.