БУГУННИНГ ГАПИ

"ОММАВИЙ МАДАНИЯТ"ГА ҚУЧОҚ ОЧМАНГ

ЁҲУД ҲАЁ, ИБО ВА АНДИШАНИ УНУТМАНГ, ҚИЗЛАРЖОН!

Бугун юртимизда "оммавий маданият" деб аталаётган миллий маънавиятимизга ёт ғояларнинг ёшларимиз дунёқарашига секин-асталик билан сингиб бораётгани барчамизни ташвишга солади.

Шу ўринда айрим ёшларимизнинг кўр-кўрона тарзда "севишганлар куни" деб номланган иллат таъсирига тушиб қолаётганлигини мисол қилиб айтиш мумкин. Сир эмаски, бир неча йил аввал оммавий ахборот воситалари, айниқса, хусусий радиоканалларда 14 февраль - "Севишганлар куни"ни кенг нишонлаш одат тусига кириб қолган эди. Яхшики, тарғибот ишлари, кенг жамоатчиликнинг саъйи ҳаракати билан бу одатнинг кенг оммалашиб кетишига чек қўйилди. Лекин шунга қарамасдан, ҳозирда ҳам бу санани "катта шодиёна"га айлантириш илинжида юрганлар ҳам йўқ эмас.

Қарангки, ўзбек қизлари ҳеч тортинмасдан, севгилиси "фалончи ака"ни "Севишганлар куни" билан табриклаб, севгисини изҳор қилса, бундай бепардалик, ҳаёсизлик ўзбек қизларига хос эмаслигини, наҳотки, уларнинг ўзлари англаб етмасалар?

Шу ўринда "севишганлар куни" қандай пайдо бўлган, унинг асосчиси ким эди? Унинг мазмун-моҳияти нима эканлиги билан қизиқиб кўрсак. Тарихий манбаларга назар ташлайдиган бўлсак, муқаддас Валентин куни - 14 феврални севишганлар куни дея аташ ўн олти аср муқаддам бошланган. Бу санани нишонлаш қадимги Римда урф бўлган. Масалан, римликлар февраль ўрталарида Севги худоси ҳаққига байрамлар уюштирганлар.

Севишганлар кунининг асосчиси саналган насроний роҳиб Валентин ҳақидаги ривоятларга кўра, император Клавдий II ўз даврида аскарларнинг оила қуришини таъқиқлаган. У оила қурган легионер империя равнақидан кўра оиласи манфаатларини кўпроқ ўйлайди ва ундаги тажовузкор туйғулар ўрнини оиласини қандай боқиш ташвишлари эгаллайди, дея ана шундай тартибни жорий этган. Аскарлардаги ҳарбий салоҳиятни сақлаб қолишнинг йўли уларнинг аёллардан узоқ бўлиши деб билган император ҳарбийларнинг уйланишини таъқиқлаб фармон чиқарган. Терни шаҳрида яшовчи роҳиб Валентин Императорнинг бу фармонига қарши чиқиб, легионерларни маъшуқалари билан хуфёна тарзда никоҳлаб қўя бошлади. Легионерларнинг буюртмаси билан эҳтиросга тўла ишқий муҳаббат мактублари битиш, ҳаёсизликни тарғиб қилиш роҳибнинг асосий машғулотлари бўлган.

Шу ўринда мулоҳаза қилиб кўрайлик. Нима учун биз бир неча аср аввал Европада шаклланган одатга ихлос қўйишимиз, уни ўзимизга қабул қилишимиз керак? Ахир халқимиз тарихида севги-муҳаббат, садоқат, оилага, аёлга ҳурмат бобида қилган эзгу ва ибратли ишлари билан дунё аҳлини лол қилган улуғларимиз озмунчами? Узоққа бормайлик, биргина улуғ бобокалонимиз ҳазрати Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг пок муҳаббати, оиласи ва яқинларига садоқати Валентин кўрсатган кароматдан юз чандон юксак эмасми? Бобур Мирзодан ҳар қанча сабоқ олсак арзийди. Валентин ким-у, севги бобида ҳазрати Бобур қандай зот эдилар? Валентин куни ҳақида тўлиб- тошиб гапираётган ёшларимиз масаланинг моҳиятини англаб етсалар, фойдадан холи бўлмасди.

Ҳазрати Бобур бобомизнинг ишқ-муҳаббат мавзусидаги бетакрор ашъорларини ҳар қанча ўқиб, ўргансак, ибрат олсак ярашади. "Шоҳмен элга, вале сенга қулдурмен", бу сатрларни таҳлил қилмоқчи бўлсангиз, бутун бир китобга лойиқ мавзу бўлади. Ўз боболаридан энг юксак инсоний хислатларни мерос қилиб олган бобурийлар муҳаббатга дунё аҳлини лол қолдирадиган ҳайкал қўйганлигини ҳам ҳар биримиз билишимиз шарт. Тож Маҳал деб аталмиш бу мажмуани "Тошга битилган муҳаббат афсонаси", "Муҳаббат ва садоқат рамзи", "Севги қасидаси", "Абадий севги қасри" дея улуғвор номлар билан атаётган дунё аҳли ҳам унинг маҳобатидан лол.

Дунёда бу мўъжизакор қасрнинг тенги ва ўхшаши йўқ. Шундай экан, "Муҳаббат байрами" деганда Бобур Мирзонинг таваллуд кунига нисбат берилса, янада яхши бўлмайдими?!

Бугун "Севишганлар куни" муносабати билан қатор ҳорижий давлатларда бутун бошли "севги саноати" гуриллаб ишламоқда-ки, унинг маҳсули бизнинг онгимизни ҳам зарарламоқда. Ана шу санага аталиб чиқарилган турли-туман ўйинчоқлар, ранг-баранг табрикномаларнинг бозорларимизга кириб келишига йўл қўймаслигимиз керак.

Бутун дунё тарихчилари Заҳириддин Муҳаммад Бобур шахсига, у амалга оширган маърифат, бунёдкорлик борасидаги ишларга, унинг бебаҳо ва бетакрор ижодига тан бериб турган бир вақтда, биз Бобур авлодлари Валентин феноменига маҳлиё бўлсак, бу тарихимизга, ўзлигимизга ҳурматсизлик эмасми?

Хулоса қилиб айтганда, Валентиннинг "муқаддас"лигию ишқпарварлиги ўз йўлига. Очиқ ошкора севги изҳор қилиш, кимнидир севишликни кенг оммага ошкор айтиш биз ўзбекларга, айниқса, ўзбек йигит-қизларига ҳеч ярашмайди. Бундан уялишимиз керак. Бу борада ҳаё, ибо, ор-номус, андиша деган муқаддас туйғу ва қадриятларимизни оёқ-ости қилмайлик.

Гулжаҳон ЖАББОРОВА.