ТУРМУШ ЧОРРАҲАЛАРИДА

МЕН ЁЛҒИЗ ЯШАМАЙМАН...

Зебо ул-бул харид қилиш учун бозор томон йўл олди. Шундоқ эшикдан кираверишга яқин жойда оқ рўмолини олдинга тортиб олганча қўл очиб, тиланиб ўтирган аёлга кўзи тушди. Ўтаётганларнинг баъзилари ерга ёйилган дастрўмолга атаганларини ташлаб ўтишар, аёл эса уларни дуо қиларди:

- Илоҳим, икки дунё кам бўлманг. Менга бирни берсангиз, Аллоҳ сизга мингни берсин. Сафарда юрганлар омон бўлсин. Ниятларингизга етинг, болаларингизнинг роҳатини кўринг.

Афтидан бу аёл ёлғиз бўлса керак, бечора. Наҳотки инсон шу даражага етса? Оёқ-қўли бутун. Ёмғир шивирлаб ёғиб турибди. Бу аёл эса ерга тўшалган қалин қоғоз парчасига ўтириб олиб, тиланчилик қиляпти. Наҳотки бу аёлнинг бирон бир яқин кишиси бўлмаса? Албатта, йўқ. Ўз саволига ўзи жавоб берди, Зебо. Яқинлари бўлганида уни шу аҳволга ташлаб қўйишармиди? Ор-номус деган нарса бор-ку? Ҳа, айтмоқчи, маҳалла-кўйчи? Маҳалладан тиланчи чиқишига қандай чидаб юришибди экан? Кўплашиб бу муаммони ҳал этишса бўларди-ку, улар қаёққа қараётган экан? - Мулоҳаза юритишда давом этарди у. Шу пайт бир йўловчи аёл:

- Холажон, бир дуо қилинг, - деб атаганини ташлаб кетди. Аёл узундан-узоқ дуо қилиб, пулни чўнтагига солди. Ёши чамаси 60-65 ларда шекилли, ўйлашда давом этарди, Зебо. Шу ўтиришда кечгача қанча топаркин, тирикчилигига етармикин? Ич-ичдан куюниб аёлнинг ғамини ейишда давом этди, қиз. Наҳотки бир ўзининг қорнини боқиш учун шу кўйга тушса, ҳа, нафақа олармикин? Шундай кетма-кет келган саволлар Зебонинг бошида чарх урар, кекса аёлга ёрдам бериш истаги барчасидан устун турарди. Шу пайт миясига келган фикрдан хурсанд бўлиб кетди ва аста аёлнинг олдига бориб гап бошлади.

- Холажон, кечирасиз, ёлғиз яшайсизми?

- Нега сўраяпсиз, қизим?

- Бу аҳволда сизга қийинмасми, дейман-да?!

- Э, буни ҳаёт дейдилар, шунисига ҳам шукр. Тўшакка михланиб ётганлар қанча. Қўл-оёғим бут, доим шу ерда ўтираман, шу атрофда савдо қиладиганлар яқинимдай бўлиб қолишган. Соғ бўлишсин, меҳрларини дариғ тутишмайди.

- Агар хафа бўлмасангиз, бир таклифим бор эди.

- Хафа бўлавериб ўрганиб қолганман, гапираверинг.

- Энди айбга буюрмайсиз, менинг дадам бор. Онам ўтгандан кейин ёлғизланиб қолди. Агар хўп десангиз, онам ўрнида онам бўлсангиз, дегандим. Сизга онамизга қарагандай қараймиз, сира бегоналатмаймиз. Бизнинг ёнимизда, дадам билан бизларга бош бўлсангиз, яхши бўларди.

- Мен учун қайғурганингиздан хурсандман, раҳмат. Бироқ бунга рози бўлолмайман.

- Нима учун, дилингизни оғритиб қўйдимми? Ахир инсон ўзи учун ҳам яшаши керак-ку?!

- Лекин мен ўзим учун яшолмайман.

- Тушунмадим. Гапимга ишонмаяпсизми? Мен оилада каттасиман, укам ва сингилларим менинг айтганимни қилишади.

- Гап бунда эмас, аслида мен ёлғиз яшамайман. Уйда ўғлим ва келиним бор. Менинг топганимга кун кўришади. Ўзларининг эса қўлидан бир иш келмайди. Тиланчилик қилиш осонмас, аммо бунга мажбурман.

- Ўғлингиз ишласа, келинингиз ҳам бирон иш билан шуғулланиб, сизга қараса бўлмайдими?

- Афсуски, улар бошқача фикрлашади. Балки шундай бўлишига ўзим сабабчидирман. Бу ҳақида гапиришни истамайман.

- Узр, сизга яхши бўлар деб, ўйлагандим. Ярангизни янгилашни истамагандим, - деди Зебо бошқа гап тополмай.

- Ҳечқиси йўқ, ҳаёт бир текисда кетмас экан. Атрофимдагилар мени ёлғизлатиб қўйишмайди. Ўзи уйда ўтирсам зерикиб қоламан. Шулар билан бир оз гаплашсам ташвишларимни ҳам унутиб юбораман.

Онахон атрофидаги дўкон эгаларига қарата айтаётган бу гапларини исботи сифатида шу чоғда нарироқдаги дўкондан бир йигит келиб, унинг қўлига пакетга ўралган егулик бериб: - Хола, мана шуни сизга илиндим. Буни олиб бизни бир дуо қилиб қўясиз, келинингиз сиз учун пиширган, - деди.

Онахон уни узоқ дуо қилди ва икки кўзидан ёмғир аралаш томчилар туша бошлади. Бир қараган киши буни сезиши қийин. Чунки осмондан тушаётган митти томчилар унинг ҳам юзларига туша бошлаганди. Гўё бу аёл юрагининг туб-тубидаги яширин дард-аламларини ювиб тушаётганди бу ёмғирлар. Балким шу пайтда унинг кўз олдидан бутун бир умри, ҳаёт йўллари гавдаланаётгандир. Ўз фарзандидан топмаган меҳрини бошқалардан кўраётганлиги кексайган чоғида фарзандлар меҳридан баҳраманд бўлиш ўрнига кўчама-кўча сарсон бўлиб, бундай юришидан ўзи ҳам кўнглидаги армонларини ҳис қилаётгандир. Энди унинг қўллари хиёл қалтирар, бир-бирига маҳкам жуфтлашган лаблар энди овозсиз пичирлар, гўё дод деб юборишдан қўрқаётгандай. Елкалари эса ҳудди совқотган каби титраб турарди.

Буларнинг барчасини ички бир нозик туйғу ила сезиб турган Зебо бирдан ўзига келди-да, аста ўрнидан қўзғолиб, аввалига оҳиста қадам ташлаб, кейин қадамини тезлатганча шитоб билан олдинга бораётган онахоннинг ортидан қараб қолди.

Шунда унинг айрилиқ азобида қийналган қалбида бевақт йўқотган онасига бўлган соғинч ҳисси кучайгандан-кучайди. Зебонинг юрагида алланечук туйғулар бош кўтарганди. У онасининг чеҳрасига бир бор тўйиб тикилишни, унинг сўзларини бир бор тинглашни истаб, соғинч юрагини тирнаган бу дамда, уйда ўтириб, онасининг тиланчилик қилиб топган пулига бемалол еб-ичиб, кун кўраётган кимсага нисбатан нафрат уйғонди.

Мавлуда АЗИМОВА.