МУЛОҲАЗА

"КУЁВИМГА ҚАҲВА ЮБОРИШИМ КЕРАК"

Автобусга ёши элликларга бориб қолган аёл чиқди-да, атрофга олазарак нигоҳ ташлаб, кимнидир қидира бошлади.

- Қўшни чиқдингизми, - деди унга орқа ўриндиқда ўтирган аёллардан бири.

- Вой, опажон, сизни қидираётгандим. Ҳалиги жойдан қаҳва олмоқчийдим. Бизникида қаҳва ичилмайди, акангиз икковимизни ҳам қон босимимиз бор. Шунга сизга кўрсатиб олай, дегандим, кетиб қолибсиз.

- Қаҳвани нима қиласиз?

- Куёв болага қаҳва жўнатмоқчийдим-да. Куёв бола эрталаб қаҳва ичар экан. Қизим маъзар оборганда куёв боланинг сингиллари қаҳвани тозасидан опкелинглар, деганмиш... Олдим. Сотувчилар ўзлари танлаб беришди. Қиммати яхши бўлади, дейишди.

- Яна нима олдингиз? - дея суҳбатга тутди қўшниси.

- Сизга кўрсатган рўмолдан учта олдим.

- Нега учта, ахир улар қиммат-ку?

- Нима қилай, ўргилай қўшни. Эркак қудамнинг ҳам, аёл қудамнинг ҳам оналари ҳаёт экан. Қудамнинг ўзига ҳам олдим. Ҳаммаси бир юз эллик минг сўм бўлди.

- Қизим тинч ўтирсин десангиз, қудаларингизга совға салом юбориб турасиз-да, ўргилай!

- Тўғри айтасиз, -деди қиз узатган аёл негадир хорғин.

Секингина нигоҳимни улар томонга аниқроғи учта аёл қудаларга қимматбаҳо рўмол олган аёлга ташладим.

Эгнида уриниб қолган "Товус" нусха жемфер, попуклари тўкилай деб илиниб турган пух рўмол. Катта-катта шаҳло кўзларининг ости негадир қорамтир-кўк. "Буйрагида шамоллаш бўлса керак", деган хаёл чақмоқ каби ҳаёлимни бўлиб ўтди.

Эҳ, аёллар, аёллар! Шундай ўринсиз орзу ҳавасларига сарфлаган пулларингизни ҳеч бўлмаса ўндан бир бўлагини ўз саломатликларингиз учун сарфласангиз бўлмайдими? Ахир кечагина уйланган ўғлингиз, турмушга чиққан қизингизга уч куннинг бирида камқонлигидан, қувватсизлигидан, қон босими ошиб-тушиб туришидан шикоят қиладиган оналар эмас, соғлом, эрта-ю кеч уларнинг дуои жонларини қилиб чарчамайдиган ота-оналар керак эмасми?!

Ҳар икки аёлнинг гапларидан чалғиб, хаёлимга яқиндагина ўз опам билан бўлган суҳбат келди.

- Менга озроқ қарз бериб тура оласизми, аммо бу ҳақида ўғилларим билмаслиги керак - деди опам хижолат тортиб.

Опамни тоғни урса талқон қилгудек тўрт нафар ўғиллари бор. Ҳеч қачон пулга зориқмаган. Шунинг учун ҳайрон бўлиб сўрадим.

- Нега опа, пулни нима қиласиз?

- Хабарингиз бор невара қизимни унаштирганман. 14 январь байрамига куёвга совға юборишим керак экан. Отасидан олган пулим етмаяпти. Яна пул қўшиб бер, десам ўғлим менга:

- Ая, менинг қизим биттагина эмас-ку, бошқа болаларимга етказа олмаяпман. Ортиқча ҳашамларни нима кераги бор, - дея тўнғиллаб берди.

- Ўғлингиз тўғри айтибди. Менда ҳам ортиқча пул йўқ, -дедим ва опам гарчи мендан ёши катта бўлса ҳам тўйлардаги кераксиз ҳаражатлар ўрнига ўзи сиҳатгоҳларга бориб, соғлигини тиклаши мумкинлиги ҳақида маслаҳат бердим.

Сезиб турибман, опам мендан ранжиди. Сўнг эса " рост айтасиз, икки йилдан буён ўнг оёғимнинг тиззаси букилмайди. Кундузлари амаллаб юраман, аммо тунда шунақа оғрийдики, кўзимга уйқу бермайди. Нафақа пулимни тўплаб, бирорта санаторийга бораман", -дея хайрлашди.

Қиз узатган қуданикига қирқ кун маъзар ташийди. Бу маъзар ўз-ўзидан бўлмайди. Маъзар борган саватга куёв томон олти ёки тўрт дона бозорнинг олди патирини, бир-икки хил қиммат ширинлик ёки бир килограмм, хотамтойроқ қуда бўлса, икки килограмм гўшт солиб қайтаради. Бундай ортиқча ҳашамдан фақат қиз узатган томон эмас, келин олган хонадон ҳам моддий зарар кўради.

Фақат қиз узатганга эмас, келин олганга ҳам осон эмас. Оддий мисол, "куёв чақирдида бор-будидан айрилган қуда эртаси куни яна бир нечта сават билан келин-куёвни қуданикига "Салом"га юборади. Бундай қилиб топганимизни ҳавога совурсак, эртага хонадонимиздан файзу, барака йўқолмайдими? "Маъзар билан йўқлаш", "куёв чақирди" каби халқимизнинг ўзига хос урфларини ўтказишда меъёрдан ўтиб кетмаслигимиз, ортиқча дабдабабозликка берилмаслигимиз керак, "мен сендан қоламанми?" қабилида иш кўриб, ўзимизни ҳам, қудаларни ҳам қийнамайлик. Фарзандларимиз ризқини қийиб, ана шундай бемаъни ишлар учун пул сарфлаб, оиламизни ҳам йўқчиликка йўлиқтирмайлик.

Юқоридаги каби бемаъни одатларни урфга айлантираётган калтабин, билимсиз аёлларга кўр-кўрона эргашмайлик.

Умида ҚАҲҲОР.