Ҳикоя

ЯХШИ НИЯТ ХОСИЯТИ

Ришод катта кўчадан машинасини ғизиллатиб бораркан, бекат чеккасида турган ҳомиладор аёлга кўзи тушди. У икки қўлини бўксасига қўйганча йўлга кўз тикиб турарди. "Демак, машина кутаяпти". Ришод машинасини тўхтатиб, тисарганича аёлга рўбарў келди:

- Қаерга борасиз? Ўтиринг обориб қўяман.

Аёл унга ўқрайиб бир қараганча юзини четга бурди. "Гапимни эшитмади, шекилли" деб ўйлаган Ришод олд эшик ойнасини янада пастроқ тушириб, қаттиқроқ гапирди:

- Синглим, чиқинг, манзилингизга обориб қўяман.

- Бетинг қурсин, шилқим бўлмай, йўлингда кетавермайсанми?

Ўзидан анча ёш жувондан бундай ҳақоратли муомалани кутмаган Ришод шошиб қолди. Машинасини жилдиришдан ўзга иложи йўқ эди. Аёлни ҳам айблаб бўлмасди. Йигитнинг кўнглидаги ниятни у қаердан билсин?

Орадан бир қанча вақт ўтгач, ишга кетаётган Ришод яна шундай ҳодисага дуч келди. Автобус бекатида кўринишидан ой-куни яқинлашиб қолган аёл бироз букчайганча белини ушлаб турарди. Ёнидаги йигит, эри бўлса керак, унга ниманидир уқтирди. Уларга ёрдами тегишини тусмол қилиб, машинасини тўхтатди.

- Ўтиринглар, олиб бориб қўяман, - машина ойнасини тушириб, йигитга мурожаат қилди.

- Қаерга олиб борасан? - Дея ўдағайлади йигит.

- Айтган жойингизга, марҳамат, - деб орқа эшикни очди Ришод табассум қилиб.

Йигит унга бироз тикилиб тургач, "Сени тўхтатган эдикми?" - деди қўполлик билан.

- Йўқ... бироқ аҳволингизни кўриб... - аёл томонга ишора қилди Ришод.

- Сенинг танишингми? - Хотинига бақирди эр.

- Й-ў-қ, танимайман, - қўрқа-писа жавоб қайтарди хотини инқиллаб.

- Нега, йўқса, сенга қараб қўйди?

- Мен қайдан билай!

- Ростдан танимайсанми?

- Йўқ дедим-ку.

- Эшитдингизми шофёр йигит. У сизни танимас экан, мен ҳам танимайман. Яхшиликча, бу ердан кетинг, йўқса ёмон бўлади.

- Ака, мен холис хизмат қилмоқчи... - аёлнинг эри машина ойнасидан бошини суқиб шундай бақирдики, Ришоднинг индамай жўнаб кетишдан ўзга чораси қолмади. Аммо ундан хафа бўлмади. Эркак сифатида унинг ҳолатини тўғри тушунди. Бироқ ўринсиз рашк қилганига жаҳли чиқди.

Яна бир куни ишдан кечроқ қайтаётган эди. Уйига яқин қолганида бир аёл йўл ўртасига тушиб олганича қўлларини силкитиб, тўхтатишини илтимос қилди. Ришод машина тезлигини пасайтириб, йўл четида тўхтади.

- Ука, бир савоб иш қилинг, - деди ҳалиги аёл шошганича. - келинимни тўлғоқ тутиб қолди. Аксига олиб ўғлим сафарда эди. Бизни туғруқхонага ташлаб қўйсангиз.

Ришоднинг юзига табассум югурди. Ахир мана шундай савоб иш қилишни ўзи хоҳлаган эди-да.

Инқиллаб турган келинини етаклаб келган аёл машина орқа эшигини очаркан, ҳайдовчига юзланди:

- Йўл ҳаққи қанча бўлади?

- Пулини қўяверинг, машинага чиқинглар.

- Йўқ бўлмайди... - аёл эшикни тарс ёпиб, орқага тисарилди. - сиздақа киракашларни яхши биламан, нархини айтмасдан машинага чиқариб оласизларда, манзилга етганда "полон пул берасан", деб оёқ тираб турасизлар. Бунақаси кетмайди. Оладиганингизни очиқ айтинг, бўлмаса...

Келинининг дарди зўрайди, шекилли, инграб юборди. Энди Ришоднинг жаҳли чиқа бошлади. "Нега ҳамма нарсани фақат пул билан ўлчашади. Бунақа меҳр-оқибат, одамгарчилик қаерда қолади?"

- Тезроқ ўтира қолинглар... - У келинчакнинг ҳолатини сезиб турарди. - Сизлардан пул олмайман.

- Ростданми? - аёл ишонқирамагандек Ришодга қараб қўйди. Кейин келинини шоширди. - Чиқақолинг, Нигорахон, тезроқ борайлик.

Ришод йўлда давом этаркан, бошидан ўтган бир воқеани хотирлади.

Ўшанда янги ҳовлига оиласи билан кўчиб келишганди. Бир куни ой куни яқинлашиб қолган хотинини дард тутиб қолди. Вақт ярим кечадан ошган эди. Шошганидан нима қилишни билмайди. Қўшниларидан фақат биттасида машина бор. Аммо ярим кечада бировнинг эшигини тақиллатиб, безовта қилишдан ҳижолат чекди. Хотинининг азобланаётганини билиб турса-да, ўзга иложи йўқ эди. Эрининг қийин аҳволда қолганини кузатиб турган хотини катта кўчагача юриб чиқа олишини айтди. Ришод уни қўлтиқлаб олди. Улар аста-аста қадам ташлаб катта кўчага етиб боришди. Аксига олгандек, марказий кўча бўлмаганиданми, ё вақт ярим кечадан ошгани учунми кўчада машина қатнови камайган эди. Бир-иккитасига қўл кўтариб, имо-ишора қилса-да, тўхтамай ўтиб кетди. Бироздан сўнг узоқдан чироқларини ёққанча келаётган "Волга" машинаси кўринди. Унга ҳам қўлини кўтариб, "тўхтанг" ишорасини қилди. Машина секинлаган бўлса-да, тўхтамай ўтиб кетди. Ришод нима қиларини билмай шошиб қолди. Уларга яқинлашгач, ҳайдовчи орқа эшикни очди.

- Чиқа қолинглар, тезроқ.

Маълум бўлишича, ҳайдовчининг ёнида саксон ёшни қоралаган онаси бўлган. Водийга қариндошларининг тўйига эрталаб салқинда етиб боришни кўзлаб, ярим кечада йўлга тушишган экан. Машина Ришодларнинг олдидан секинлаб ўтаётганида кампир ҳомиладор аёлни кўриб қолган. Турмуш тажрибасига эга онахон дарҳол нима гаплигини фаҳмлаб, ўғлига орқага қайтишни буюрган.

Ришод қувонганидан туғруқхонага етиб боришлари билан чўнтагидан бир даста пул чиқариб, машина эгасига узатди. Аммо у пулни олишдан бош тортди. Шунда кампир "туғилажак гўдакнинг эҳсони бўлсин", дея битта юз сўмлик пулни олиб, келинни дуо қилди.

Шу воқеага ҳам анча йил бўлди. Ўшанда туғилган қизи кап-катта бўлиб қолган. Ришод ўша кундан сўнг муҳтож кишилар ҳожатини чиқариш нақадар савоблигини яна бир бор ҳис этди. Худо унга ҳам машина минишни насиб этса, кишиларга беминнат хизмат кўрсатишни ният қилиб қўйди. Яхши гапга фаришта омин дейиши рост экан. Кечикиброқ бўлсада, эзгу нияти амалга ошди - машина эгаси бўлди. Қўни-қўшни, қариндош-уруғларгагина эмас, етти ёт бегоналарга ҳам холис хизмат кўрсатиб, уларнинг ҳожатини чиқаришни одат қилди. Унинг холис нияти моҳиятини тушунмаган баъзи одамлардан дакки-дашном эшитишга тўғри келди. У буларни ўйламади ҳам. Зеро, мақсади эзгулик. Агар ўшанда нотаниш ҳайдовчи одамгарчилик қилмаганида, онасининг сўзига кирмай кетиб қолганида, хотинининг аҳволи не кечарди?

Шу хаёллар билан Ришод йўловчиларни туғруқхона марказига элтиб қўйди. Қайнона бўлмиш Ришодни узундан-узун дуо қилди.

Бахтиёр МАНСУРОВ.