Турмуш чорраҳаларида

ОТАНИНГ ИЗТИРОБИ

Келдибой аканинг хотини вафот етди. Улар қирқ беш йил бирга яшаб, бир-бирларининг иззат-ҳурматларини ўрнига қўйишган, уч ўғил, икки қизни уйли-жойли қилишганди. Келдибой ака хотинидан кейин икки ўғли билан ёлғиз яшай бошлади.

Келинлари қайноталарига ўз оталаридек қарашди. Уст-бошларини ювиб, иссиқ-совуғидан хабардор бўлиб туришади. Бироқ ёлғизлик ёмон экан. Ота уйда зерикиб қолса, маҳалла гузаридаги чойхонага чиқиб, тенгқурлари даврасига қўшилади. Шу зайлда кунни кеч қилиб қайтади. Уйда эса ўзига юмуш топади. Баъзан набиралари билан бирга бўлиб, телевизор кўришга, шу билан ўзини овунтириб юришга одатланган. Ҳафтада бир ёки икки марта қизлари келиб туришади.

Ўғилларини айблаб бўлмайди. Ишдан чарчаб келишади, овқатларини еб, бироз ўтиргач, уй-уйларига кириб кетишади. Суҳбатлашиб ўтираман, деб ният қилган ота яна мунғайиб бир ўзи қолаверади. Ётмоқчи бўлганида, ором олиб ухлай олмайди. Хаёлларнинг не-не кўчаларига кириб, чиқмайди дейсиз? Вақт ўтказиш илинжида кўнгил тубидаги хеч кимга айтмаган сўзларини қоғозга туширади.

Шу тариқа кунлар кетидан ойлар ва йиллар ўтди. Келдибой ака ёзда фарзандларининг розилигини олиб, қўшни вилоятдаги сихатгоҳларнинг бирига борди. Хушманзара жой экан, шарт-шароитлари яхши. Келдибой ака бу ерда янги дўстлар орттирди. Айниқса, хонадоши, ўзига қўшни қишлоқдан бўлган Козимжон ака билан анча яқин бўлиб қолди.

Бир куни оқшом хонадаги суҳбат мавзуси оила, фарзандлар ҳақида кетди. Шунда Келдибой ака фарзандларини уйлаб-жойлаганлигини, лекин умр йўлдоши дард чекиб, ҳаётдан кўз юмганини Козим акага гапириб берди.

Инсон ҳаётида бўладиган мана шундай ташвишларни кўп бора кўрган Козим ака унинг кўнглини кўтарди. Суҳбат асносида:

- Агар хўп десангиз, маҳалламизда Назокат исмли бир бева аёл бор, - дейди Козим ака. - У билан гаплашиб кўраман. Бир-бирингизга маъқул тушиб, оила қурсанглар, жуда улуғ иш бўларди.

... Улар сиҳатгоҳдан уйига қайтдилар. Орадан анча вақт ўтиб Козим ака Келдибой акани уйига чақиртирди. Маҳалладоши бўлган Назокат билан учрашиб, гаплашдилар. Тақдир экан, у аёл Келдибой ака билан турмуш қуришга розилик берди. Ўсмир ёшдаги қизи билан ўзга хонадонга келди. Назокат опа ҳам турмушнинг аччиқ-чучугини бошидан ўтказган, меҳнаткаш аёл эди. Келган кундан бошлаб фарзандлар кўнглига йўл топишга, ўгайлигини билдирмасликка ҳаракат қилди. Келдибой ака ҳам унинг меҳрибончилигини кўриб, шу муштипар аёлга суяниб қолди.

Куз кунларининг бирида Келдибой ака уйга келса, хотинининг ранги ўчган, хомуш ўтирибди.

- Нима гап, тинчликми? - деб сўради у.

- Тинчлик, дадаси, ўзим шундай, - деди-ю ташқарига чиқиб кетди.

Шу вақт қизи гапга қўшилди:

- Акам келиб, аямни урушиб берди "бу ердан қорангизни ўчиринг", деб айтди.

Қизининг кўзларидаги ёшни артиб, Назокат опа:

- Бўлар-бўлмас гапларни отангга айтма, - деб қизига танбеҳ берди.

Келдибой ака бир оғиз сўз айтмади. Кичик ўғлининг хотинига кун бермаётганини сезиб юрарди.

Елиб-югуриб, ташвишлар гирдобида чопган инсон ҳаётнинг кутилмаган зарбаларига дуч келаверар экан. Гап шундаки, "ўгай она" келиб, оилада аҳиллик издан чиққан, муроса бузилганди.

Бир куни Келдибой ака жанжалнинг устига келиб қолди. Ҳовлида ўғлининг овози баралла эшитилиб турарди:

- Мен неча марта айтишим керак, кет деб. Сизнинг ниятингизни биламан, отамдан кейин мана шу ҳовлига эга бўлмоқчисиз. Янглишасиз, бугун охирги марта огоҳлантиряпман. Уйни бўшатиб қўймас экансиз, акс ҳолда ёмон бўлади.

- Бу уйда бир йилдан буён яшадим. Лекин сиз айтган нарса хаёлимга ҳам келган эмас. Адашдим, айб ўзимда. Қизим отасиз ўсмасин, деган ниятда турмушга чиқишга розилик бергандим, ўз уйимда яшайверсам бўларкан. Майли, кетаман. Бу ерга бошқа келмайман, - аёлнинг йиғиси эшитилди.

Келдибой аканинг жаҳли чиқди. Шу пайт ҳеч кимга айтмаган аччиқ ҳақиқатни гапирди. Ўғил отасининг важоҳатини кўриб, уйга кириб кетди.

Назокат опа бошини ушлаганча йиғларди. Бироздан сўнг у бошини кўтариб гап бошлади:

- Кўп гап-сўзларни сиздан яшириб, айтмай келардим. Сизни ранжимасин дердим. Кўриб турибсиз, бу хонадонда менга тинчлик йўқ. Сиздан розиман. Энди менинг жавобимни беринг. Қизимни олиб, уйимга кетаман. Мени деб ўғилларингиз билан жанжаллашишингизни истамайман.

Аёл кетди, тўғрироғи, кетишга мажбур бўлди. Икки кун ўтгач, Назокат опанинг юкларини олиб кетгани автомашинада икки йигит келди. Келдибой аканинг аҳволини кўрган уларнинг каттаси:

- Ҳар бандага биринчи тан махрами билан қўша қаришлик, бирга фарзандлар камолини кўриш насиб этсин экан, - деди.

Бу гап Келдибой акани кўнглини янада чўктириди. Йигитлар кетгач, Келдибой ака ҳувиллаб қолган уйга кирди. Бунинг устига ортиқча гап-сўзларни эшитмоқ оғирлик қилди. У меҳрга зор эди. Ўғил ёки келинлари ёнига келиб: "Ота, қандайсиз?" деб бир оғиз кўнгил сўрамадилар. Шундай аҳволга тушганлигидан, фарзандларини ўзини тушуна оладиган даражада тарбиялай олмаганидан изтиробда қолганди.

Абдумутал ВАҲОБОВ.