Тавсиялар

ОИЛАВИЙ МОЖАРОЛАР

УЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ МУМКИН

Халқимизда "Эр-хотиннинг уруши - дока рўмолнинг қуриши" деган гап бор. Яъни, улар бир зумда урушиб, бир онда ярашиб олишади, деган маънони англатади. Бир қарашда бу оддий бир ҳолат, ҳеч қандай қўрқинчли жойи йўқ. Аслида ҳам шундайми? Ана шу ва бошқа эр-хотин ўртасидаги жанжал ва муносабатлар, уларнинг киши психологиясига таъсири хусусида Андижон педагогика коллежи ўқитувчиси, психолог Гулчеҳра Муллажонова ўз фикр-мулоҳазалари билан ўртоқлашади.

- Эр-хотин ўртасидаги жанжал, оилавий можаролар биз ўйлаганчалик оддий ҳолат эмас. Ҳаётда энг яқин бўлган инсонлар бир-бирининг дилини ранжитиб, шундай ҳолат юзага келадики, жанжалдан сўнг анча вақт ўтса ҳам улардаги салбий кечинмалар, оғир ички туйғулар сақланиб қолади. Бундай туйғулар кўпайиб, ўртага совуқчилик тушади, вақт ўтиши билан ҳатто, эр-хотиннинг ажрашишига қадар олиб келиши мумкин.

Оила инсон учун биринчи навбатда, ҳимоя ва суянчиқ вазифасини ўтайди, кишини улкан ишларни бажаришга илҳомлантиради. Жанжал эса оиладаги барқарор муҳитга салбий таъсир кўрсатади. Шу боис, оилавий низолардан имкон борича қочиш керак.

Умуман, психологларнинг эътироф этишларича, эр-хотин ўртасидаги жанжаллашишнинг қуйидаги турлари бор:

1. Охиригача кураш. Шундай инсонлар борки, турмушдошининг заиф жиҳатларини билиб олиб, унинг устидан ўз ҳукмини ўтказишга, кўнглини оғритиш орқали оилада ўзини юқори тутишга ҳаракат қилади. Бундай муҳит шаклланган оиладаги жанжал, албатта, эр-хотиндан биттасининг тўла мағлубияти билан тугайди.

Турмушдошларнинг қайси бири кўпроқ тажовузкор бўлса, у ана шундан, қолаверса, салбий ҳолатлар орқали у ўзига қувват олади.

2. Рақобат. "Кўйлагим қаерда", дея сўрайди эр. "Қаерга ечган бўлсангиз, ўша ердан қидиринг", - дейди хотин. "Онангга ўхшаб уйингда тартиб йўқ", - дейди эр. Хотин дарров жавоб қайтаради: "Менинг онамни тинч қўйинг. Ўзингизнинг онангиз биринчи эри билан ҳам, иккинчиси билан ҳам тинчимади".

Шундай тарзда, турмушдошлар бир-бирларини ҳақоратлашади, ақл ўргатишга ҳаракат қилади. - "Мен сенга ким ҳақ, ким ноҳақлигини исботлаб бераман" қабилида жанжал бошланади. Бундай рақобат тарзидаги жанжал оилада узоқ муддатли парокандаликни келтириб чиқаради.

3. Ўзини четга олиш. Турмушдошлардан биттаси жанжал бошлайди: "Сиз ундоқ, сиз бундоқ..." деб, иккинчиси эса гапирмай қўяди. Кўпроқ бундай позицияни эркак киши эгаллайди. Хотини бақир-чақир қилса ҳам, ўзини эшитмаганликка солади, жавоб қилмайди. Хотин ўзининг психологик заифлигини, эр эса устунлигини намоён қилади.

Албатта, жанжалдан ўзни четга олиш ижобий баҳоланади. Агар аёл ичида тўпланган гапларни айтиб олмаса, жанжал тугамайди, шу сабаб уни эшитиб, эътибор бермаслик энг тўғри йўлдир.

Шу ўринда таъкидлаш керакки, оилада бўладиган жанжалларнинг олдини олишда нималарга кўпроқ эътибор беришни ҳам билиш керак.

Аёл "Сиз доим уйга кеч келасиз, мени ўйламайсиз, бошқасини топиб олдингизми?" деб жанжал бошлагандан кўра, фикрини хабар шаклида, яъни "Мен ҳис қилдим", "Мен хафа бўлдим", "Мен ўзимни ёлғиз сезяпман" тарзида фикр билдириш жанжалларнинг олдини олади, эрни эса, шубҳасиз, ҳушёрликка чақиради.

Агар ана шу жиҳатларга эътибор қаратмасангиз, турмушдошингизни айблайверсангиз, унинг тоқати тоқ бўлиб, "тўнини тескари кийиб олади" ва ўзингизни айблашга тушади.

Оилада низо қайси мавзудан келиб чиққан бўлса, шу мавзуни муҳокама қилиш, жанжални эсламасдан, хато ёки камчиликни бартараф этишга ҳаракат қилиш мақсадга мувофиқдир.

Жанжал вақтида ота-оналарни, ишдаги камчиликларни, инсоннинг нуқсонларини айтиш умуман ярамайди. Бу инсон шаънини пастга уради, ана шундай тарздаги ҳақоратлар умрбод эсдан чиқмайди, қолаверса, бу каби жанжаллар эр-хотин ўртасидаги жинсий ҳаётга ҳам салбий таъсир кўрсатади.

Биз турмушдошимизни қанчалик айбласак, у бизга қулоқ солиб, албатта, ижобий томонга ўзгаради, деб ўйлаш хатодир. Ҳеч қачон бундай бўлмайди. Ҳар қандай можаро - бу албатта, икки қараш, икки хил фикр тўқнашувидир. Шу боис, эр-хотин оилада ўзаро ҳамжиҳатликни юзага келтиришга ҳаракат қилиши керак.

Ҳар қандай шароитда ҳам аччиқ устида ҳар хил сўзлар айтишдан тийилиш керак. Шунда оилавий жанжалларни ўткинчи ҳолатга айлантира оламиз.

Оилавий жанжалларнинг сабаблари турлича, лекин ақл билан иш тутилса, жанжалли ҳолатлардан бемалол чиқиб кетиш мумкин. Бу борада психологларнинг энг биринчи маслаҳати турмуш ўртоғингизни кўпроқ мақтанг. Шунда ҳар қандай жанжалнинг олдини оласиз.