МУҲАББАТ АТРИ

АТИРГУЛ ІИДИ

Заҳириддин Муҳаммад Бобур атоқли давлат арбоби, саркарда, шу билан бирга истеъдодли шоир ва таржимон ҳамдир.

Бобур жуда мураккаб ҳаёт,кураш ва ижодий фаолият йўлини босиб ўтди. У инқарозга юз тутган темурийлар давлатини сақлаб қолиш, Марказий Осиёда марказлашган йирик давлатни вужудга келтириш учун узоқ кураш олиб борди. Бироқ, тарихий шароит бунга имкон бермади. Шайбонийхондан қаттиқ шикаст еган Бобур Афғонистонга қараб йўл олди.

...Бобур хос навкарлари ва беклари билан Хиротнинг таш-қарисидаги кенг боғ-кўчадан ўтиб кетаётганда, девор тепасидан кимдир уч-тўртта атиргул ташлайди. Тўқ қизил гуллардан бири саман отининг ўсиқ ёлига илиниб қолганини кўрган Бобур девор тепасига қаради-ю, ёш бир қизнинг қийғоч қошларини ва қош устига бостириб кийган гулдор тоқисини кўрди. Кейин у гулни қўлига олиб, лабига яқинлаштирди.

Узоқда ястаниб турган Занжиргоҳ тоғларининг баланд чўққиларига қор тушганди. Ҳиротнинг кеч кузида очилган бу гулнинг хушбўй ҳиди димоғига урилган заҳоти жиловни беихтиёр тортиб, отини тўхтатади. Узангига оёқларини тираб, эгардан бўй чўзиб, девор тепасидаги қизга тикилиб қарайди. Энди унга қизнинг олов чақнатиб турган қоп-қора кўзлари, бу кўзларга ниҳоятда ярашган гулранг ёноқлари аниқ кўринади. Бобур бу кўчадан илгари ҳам ўтганди. Қиз авваллари ҳам уни кўриб, таниб қолган эканми, кўзларини мўлтиратиб ва уялиб бош эгади. Бу унинг салом берганимиди ёки хайрлашганимиди? Ўн етти-ўн саккиз ёшлардаги қизнинг жозибаси-ю мўлтираб бош эгиши Бобурга шундай таъсир қиладики, у бир лаҳза нима қилишини билмай, эсанкираб туради.

Бу орада бошқа мулозимлар ҳам қизни кўриб, отларини тўхтатишади. Бобурни Музаффар Мирзонинг Ҳирот бўйича доруғаси Юсуф Алибек кузатиб бораётган эди. Қирқ ёшлардан ошган кўнгилчан бу бек девор тепасидаги қизни таниб, кулади:

- Ие, Моҳиммисиз? Оббо, Моҳ чучук-ей, катта қиз бўлиб қолибсиз-а!

Қиз гўё энди ўзига келади-ю, "лип" этиб бошини девор ортига олиб, кўздан ғойиб бўлади.

Юзи қандайдир ички оловнинг тафтидан қизарган, кўзлари ғалати чақнаган Бобур Юсуф Алибекдан шошиб сўрайди:

- Ким? Ким дедингиз?

- Амирзодам, бу ҳовли султон соҳибқироннинг узоқ қариндошларидан бирига қарашли. Қизнинг отаси Хусайн Бойқаронинг нуфузли девонбошиларидан эдилар. Борди-келдимиз бор эди. Ҳозир Қандаҳоргами, Ғазнагами кўчиб кетмоқчи эмишлар, деб эшитдим.

Отлар юриб борарди. Бобур Моҳим деб аталган қизнинг тобора узоқда қолаётганини ўйлаб, кўнглида кучли бир армон сезди. Шунча кун Ҳиротда юриб, бу қизни нега фақат энди жўнаб кетаётган пайтда кўрди?

Бобур ҳали ҳам қўлида ушлаб бораётган гулга қаради. Бу гўзал қиз Ҳиротнинг бутун нафосатини ўз жозибаси билан бирга мана шу муаттар ҳид каби жойлаб берганга ўхшар эди. Бобур гулни яна бир ҳидлайди-ю, бошидаги салласининг қатига кўзга кўринмайдиган қилиб қистириб қўяди.

Шундан сўнг ҳар икки ёш бир-бирини севиб қолишади. Бобур Моҳимнинг ота ва оғаларини Ғазнадан Қобулга таклиф этади. Кейин бу ерда Моҳим билан кўришиб, унга уйланади. Улар фарзанд кўришади. Бу бола келажакда Хумоюн номи билан дунёга танилади.

Бобурнинг опаси Хонзода бегим Шайбонийхонга турмушга чиқади. Ундан бир ўғил кўради. Ана шунда Хонзода бегим илк бор Моҳимни кўриб, "Толе сизга энди кулиб боқибди, амрзодам. Ўзингизга бундай муносиб маликани қандай учратдингиз?!" дея инисининг дидига тасанно айтади. Чунки Бобур Мирзо бундан аввал ҳам тоғасининг қизи Ойша бегимга уйланган, лекин бу никоҳ севги туфайли бўлмаганди.

Моҳим ғазал ишқибози эди. У жуда гўзал ва ақлли аёл бўлган.

Моҳим Хонзодабегимни кўрганидан кейин ҳаяжон билан шундай дейди:

- Мен сизнинг жасоратингизни, фидойилигингизни ҳазратимдан эшитиб, ўзингизни кўриш орзусида эрдим. Тангрига шукр, бугун шу орзуйим рўёбга чиқди. Хазрат бегим, мен сизни афсонавий бир малика, деб ўйлардим. Бироқ ўзингизни кўрдим-у, сиздаги меҳригиё афсонавий маликаларда ҳам бўлмаслигига ишондим. Энди уйимизнинг пешгоҳи ҳам, кўнглимизнинг тўри ҳам сизники!

Ана шундай илтифотдан сўнг Хонзода бегим Бобур ўзига муносиб ёр танлашда адашмаганини сезди...

"Муҳаббат шароби" китоби асосида

У.АБДУСАЛОМОВ