ҲАЁТ ҲИКМАТЛАРИ

УМРГА ЙЎЛДОШ БЎЛИШ ОСОНМИ?

Эркак мағлубиятининг яна бир сабаби мавжуд. Бу "кучли" тоифанинг етмиш-

саксон фоизи шу кўргуликка учрайди.

Йигитларжон, келинг, ошкора гаплашайлик, яхшилаб бир эсланг ва таҳлил қилинг, ака-укаларингиз, қўшнингиз ёйинки дўстингизни, ҳаттоки ота-онангизни ёмон кўришингиз қачондан бошланган? Тўқсон фоизи ўринда қулоғингизга илинган ёмон-яхши гаплар туфайли эмасми? Сизни совутадиган бу гапларни эрталабда, кечқурунда қулоғингизга қуйиб турган аёлингиз эмасми? Ҳа, худди шундай! Ахир, сиз аёлингизнинг бироз ёлғон гапиришини ёки саёз ўйлаб қўйиши мумкинлигини, гоҳида тўғрини тескари тушунишини ҳам билиб турасиз. Эшитганимни кузатиб, таҳлил қилиб кўрай демайсиз, кечирасиз-у, лаққа тушасиз. Бу сиз учун даҳшатли ютқазишдир!

Аёлнинг эркакдан устуворлиги шуки, эшитган нарсасига таҳлил билан ёндошади. Уни бир эътиқод қўйган нарсасидан айириш, совутиш қийин.

Аёллар воқеа-ҳодисаларга нисбатан келган тўхтамларида эркакларга қараганда собитдирлар ҳам. Сизга малол келмасин учун, далил билан гапирай: аёлингизнинг онасини йил-ўн икки ой ёмонланг, қариндош уруғини минг айбини айтиб исботланг, сизни ёмон кўриб борса борадики, онасидан тонмайди, яширинча бўлса-да, уларни йўқлашни қўймайди. Бирорта аёлнинг эри туфайли яқинларидан кечиб кетганини ҳеч кимса эшитган эмас. Аммо хотинининг гапи билан онасидан меҳри совиган, ака-укасидан воз кечган эркакнинг сони мингта! Бу - эркак зотининг минг бир фазилатини ювиб кетадиган заифлигидир. Оиладаги мувозанатни сақлаш учун сиздан от билан туя кетмасди, аёлингизга-ю, яқинларингизга икки хил муомала топа олсангиз бўлди эди. Сиздан яна бир ранжийдиган жой шуки, оилавий муносабатларда мавжуд бўлган фарзандлик ва жигарликнинг нозик чегара чизиқларини топталишига йўл қўйяпсиз: онангиз ёки ака-синглингизни қаттиқ ҳақоратлаб, сизни ранжитган аёлингиз қорнингиз оч пайтида оғзингизга ёққан таомни тайёрлаб олдингизга қўйса, илжайиб тушираверасиз, гинангизни унутасиз. Аёлингиз яхши билади - бундан кейин ҳам сизнинг яқинларингизни хоҳлаганча атаб чақиравериши мумкин, чунки битта ширин овқат билан сизнинг ғазабингизни даф қилса бўлади. Биродар, бу ҳолат фарзандлик ва қондошлик бурчингизга хиёнатдир. Шу ўринда яна сизга аёлни таққослайман: ўша ёмон кўрган қайнонангизни, дейлик ўн йил деганда тушундингиз, унга мурувват қилдингиз, катта оқибатлар қилиб аёлингизни ҳам зарга ўрадингиз. Аммо танг қоладиган ҳолатни кўрасиз - аёлингиз кўзи тўла ёш билан миннатдорчилик билдиради. Билдириб туриб қулоғингизга аламли пичирлайди: "Ўн йил бурун онамни нималар деган- сиз-а!", деб. Қойилмисиз, бу билан у "онамнинг дилини оғритадиган бўлсанг, бошимдан тўккан зарларинг бекор", деган ишорани бермоқда. Сиз бу ёғига муомалани эҳтиёткорлик билан қиладиган бўласиз. Аммо ўзингиз аёлингизга "нима учун яқинларимни ундай ҳақоратладинг, бор овқатингни ўзинг е", деб силтаб ташламадингиз. Агар бир марта важоҳат билан шундай норозилик билдирганингизда аёлингиз ўрмалаб чиқиб елкангизга ўтирмас эди...

Ўғлоним, умрингизнинг охиригача сиздан асло нари кетмай, фақат сизнинг парвонангиз бўлиб яшайдиган - аёлингиздир. Аёлсиз ҳаёт - дўзах, уй - уй эмасдир. Сиз минг бой бўлинг, минг олиму машҳур бўлинг, аёлингиз бўлмаса, ғарибдирсиз. Яна қайтариб айтаманки, эркак зотини Аллоҳ мард яратган, аммо мўрт яратган. Шу мўртлигингиз боис, сизга бизнинг тоифани қўшиб яратган. Аёл сизни синишдан асрайди. Аёл ўз файзи билан рўзғорнинг ҳамма жабҳасини нурлантириб турсагина, эрлар мард бўладилар, чўнг бўладилар. Аввало, жуфт танлаганда ақлу закоси, наслу насабига эътибор бермоқ зарур. Қуш уясида кўрганини қилади. Қолаверса, келиннинг ёшлик ва тажрибасизлик қилиб қўядиган хатоларини тузатишнинг бир чеккаси ҳам эркакнинг зиммасига тушади. Рўзғорнинг биринчи кунидан бошлаб, сабру тоқат билан, гоҳ ҳазил, гоҳ ҳазинлик билан аёлингизда сезилган қусурларни йўқотмоққа тутиниш керак. Дунёда қанча одам бўлса, феъли ҳам турфа хилдир. Ҳар қандай жуфт бир-бирига машаққат билан мослашади. Айримлари буни вазминлик билан ўтказадилар. Ўзини бошқара билмаганлар уйлари уй бўлгунча бир неча бор ўт чиқариб, атрофни ўзига қаратадилар. Бу рўзғорнинг йўлга тушиши учун у ёқ-бу ёғи ўн йил керак. Шу муддатни тамизли ўтказган эру аёлнинг эртаси порлоқдир.

Ўз аёлининг соғлиғини асраган эркак тадбиркор кишидир. Чунки, аёл қанчалик асралса, ўшанчалик ихлос билан жуфтига хизмат қилади. Аёлнинг асаби, кайфияти тинч бўлса, болалар чарақлаб, эр ярақлаб юради. Оиланинг ҳақиқий бахти шудир, ўғлоним! Оила тарбиясини уддалаган, ўз умрини азиз биладиган одам аёли билан тил топишади. Рўзғорнинг бу мушкулотига чидолмай ичкиликка берилсангиз, жигару ошқозондан ажрайсиз, чекишга берилсангиз, ўпкангиз ишдан чиқади - энг ёмони, фарзандларингиз яроқсиз туғиладилар. Қиморга аралашсангиз, болаларингизнинг ризқини кўчада мусодара қилган бўласиз. Эри ичадиган, чекадиган қимор ўйнайдиган аёл энг бахтсиз аёлдир. Бундай отага фарзанд бўлган болалар дунёда энг ўксукдир. Етимлик - ярим ғариблик. Отаси бўлса-ю, ичувчи, қимор ўйновчи бўлса, ўша болалар ҳақиқий бебахт ва ғарибдурлар. Вафосиз, қатъиятсиз эркак бутун авлодни айнитади.

Ўғлоним, дилозорликнинг яна икки тури бордир: тилнинг ва қўлнинг касри. Тилингизни ёмон сўздан тийинг - бир марта айниган тил яна айнийверади. Қўлингизни биринчи шапалоқдан ти-йинг - бир бор югурган қўл югураверади.

Илоҳо, ҳар бирингиз буюк Шарқнинг ориятли, ҳамиятли, юксак оилавий маданиятга эга бўлган, шарпаси кўчага чиқмайдиган, номуси қаттиқ йигитлардан бўлингиз.

Турсуной СОДИҚОВА