ҲИКОЯ

МУРУВВАТ

Кузнинг салқин кунларининг бирида онажоним кўз касалликлари шифохонасига тушиб қолдилар. Уларни икки кишилик шинамгина палатага ётқизишди.

Кунда уларнинг ҳолларидан хабар олиб турардик. Шифокорларнинг беморларга қилаётган ширин муомалаларидан хурсанд бўлардик. Врачлардан тортиб, оддий ишчиларгача "Онахон" деб ҳурматларини жойига қўярдилар. Бир гал борганимда онам: "Шу ерда жудаям яхши, очиқкўнгил бир фаррош жувон ишларкан. Бўш қолди дегунча, менинг олдимга чиқади. Гурунглашиб ўтирамиз, зериктирмайди. Гап орасида қизларимнинг бири ўқитувчи десам, ўша қизингиз келса, мен билан учраштирасиз", - деганди. Ўзининг ҳам иш вақти тугай деб қолгандир. Ҳозир айтиб келаман", - деб чиқиб кетдилар ва беш дақиқа ўтар-ўтмас, ўттиз беш ёшлардаги буғдойранг, истараликкина жувон билан кириб келдилар.

Ҳалиги аёл мен билан ҳудди қадрдонлардек қучоқлашиб кўришиб: "Опажон, ўқитувчилигингизни эшитиб, сизни кўргим, гаплашгим келди. Устозларни ҳурмат қиламан, уларга ихлосим баланд", - деди.

Аёлнинг гаплари менга ёқиб, унга меҳр билан разм солдим. Рўмолининг четидан чиқиб турган оқ толаларни кўриб, ҳаётнинг аччиқ-чучугини ёш бўлса-да, тотиб кўрганлигини сездим. Аёл кулиб гапирарди, лекин кўзидаги мунг... унинг исми Ноила экан. "Опажон, бироз вақтингизни олсам-да, сизга ҳаётимда туб бурилиш ясаган, менга туғишганларимдан ортиқ яхшилик қилган олийжаноб ўқитувчи ҳақида гапириб бераман", - деди. Мен бажонидил касбдошим ҳақида эшитишга рози бўлдим.

Ноила ўйга чўмиб, бир хўрсиниб олди-да, ҳикоясини бошлади:

- Ҳар гал ўша воқеалар эсимга тушса, ўзимни сира тутиб туролмайман. - Аёл юзларидан оқиб тушаётган кўз ёшларини рўмолининг учи билан яширишга ҳаракат қиларди. - Пешона экан-да... Ота-онамдан эрта етим қолдим. Энамнинг қўлида тарбия кўрдим. Ота-она меҳри қандай эканлигини билмай ўсдим. Тақдирни қарангки, ота-онаси ажрашиб кетиб, ўзимга ўхшаб опоқилари қўлида вояга етган қўшни қишлоқлик Исмоилжон исмли йигитга мени турмушга бердилар. "Етимнинг оғзи ошга текса, боши тошга тегади", - деганлари тўғри экан. Эрим билан икки йилда учта ўлик кўмдик. Иккаламиз ҳам бизни оқ ювиб, оқ тараган яқинларимиздан айрилдик. Бу орада биринчи болам туғилди. Амал-тақал рўзғор тебратардик. Аёл киши йиғлаб-йиғлаб аламдан чиқади. Эркак киши-чи? Эрим аламини, дардини ароқдан оладиган одат чиқарди. Худодан унинг инсофга келишини тилардим. Аллоҳнинг мурувватини қарангки, кейинги фарзандларимиз эгизак - Ҳасан-Ҳусан бўлди. Эримнинг қувончи чексиз эди. Биз туғруқхонадан чиққунча югур-югурлар билан бўлиб, ароқ ичолмабдилар. Ҳаммаси шундан кейин бошланди.

Рўзғорда етишмовчилигу, кунда ичиб келадилар. Эгизакларни боқишнинг ўзи бўладими? Кўмак сўрашга бирор яқиним, жигарим йўқ. Хўжайинимнинг ишлаб топганларининг ярми кўчада қоларди. Роса қийналсак-да, энамдан қолган ҳовлини сотишни хаёлимизга келтирмасдик, чунки учта ўғил вояга етса, жой керак бўлишини билардик. Кичкиналарим ёшига етганда, эрим уйга онда-сонда келадиган одат чиқарди. Шундаям уришишга баҳона қидирарди. Тишимни-тишимга қўйиб чидардим.

Ойни этак билан ёпиб бўлмайди. Одамлар орасида хўжайиним ҳақида гап-сўзлар чиқа бошлади. Нимаймиш? Шаҳарда ўзидан ўн беш ёш катта бефарзанд аёл билан яшаётганмиш. Бу хабар, умр бўйи ҳамма тортган азобларимдан ҳам оғирроқ бўлди. Хўжайиним ўзига нисбатан айтилган гап-сўзларни тан олмаса-да, уйимизда ҳудди бегонадай бўлиб юрарди. Беш ёшли Ўткиржоним "дадажон" деб югуриб борса: "Жуда чарчаганман, борсаларинг-чи. Бу уйда тинчроқ ўтиришнинг иложи борми", - деб пўписа қиларди. Ҳасан-Ҳусанимга қараб ҳам қўймасди. Шу орада энамдан қолган ҳовлига қаердандир эски бир таниши оиласи билан кўчиб келди. Хўжайиним менга: "Ҳовли қаровсиз бўлиб кетяпти, ораси узоқ, доим ҳам хабар ололмаймиз. Уйга қараб, вақтинча ўтириб туришади", - деди. Кейин билсам ҳовлини сотибди. Шундай қилиб, ҳовли-жойсиз қолдик. Майли, ўзларининг тани-жонлари соғ бўлса болаларига ватан қилиб беради-да, деб кўндим. Биз у кишини қанча авайласак-да, умуман, уйга келмай қўйдилар. Дом дараксиз на ўлиги бор, на тириги. Кўчама-кўча эримнинг орқасидан қувиб юришни ўзим учун ор деб билдим. Эшик тиқ этса, йўлини пойлаб кун ўтказардим. Қозонимга гўштдан ташқари тушадиган нарсаларни ҳовлига экиб етиштирдим. Шу орада катта ўғлим мактабнинг биринчи синфига ўқишга борди. Ўзим уйдан, болалардан ортиб кўпчиликка қўшилмаганим учун маҳалладошларниям яхши билмасдим. Ўғлимни етаклаб мактабга борсам, қирқ беш ёшлардаги ўрта бўйли аёл бизни кутиб олди. Шу учрашувдаёқ унинг муомаласи менга ёқди. Ўзини Дилоромхон деб таништириб, фарзандларимизга тўрт йил давомида таълим-тарбия беришини айтди. Кейинги сафар ота-оналар мажлисида болалар учун куюб-ёниб гапирди. Ота - она, ўқитувчи ҳамжиҳат бўлсагина кўзланган мақсадга эришиш мумкинлигини айтди. Йиғилганларнинг гап-сўзларидан билдимки, Дилором опанинг обрўйи маҳаллада жуда баланд экан.

Йиғилишдан сўнг опа мени олиб қолди: "Синглим Ноилахон, шароитингизни билдим. Ўқувчим Ўткиржоннинг ҳамма болалар қатори ўксимай билим олишини истайман. Бунинг учун икковимиз шундай қилайликки, унга отасининг кетиб қолганини сездирмайлик. Мен сизларга қўлимдан келганча ёрдам бераман", - дедилар.

Бир ҳафта ўтар-ўтмас ўғлим мактабдан қичқириб, қувониб уйга кириб келди. "Ойижон, дадам келарканлар. Мана қаранг, ишлаб бизга нималар юборганларини", - дея каттакон сумкани аранг кўтариб келарди. Сумкада Ўткиримга костюм-шим, кичкиналаримга қишлик кийим бор эди. Бироз ўзимни йўқотиб қўйдим. Ўғлим "Устозимиз хат бериб юбордилар", деб қўлимга букланган оқ қоғозни тутқазди-ю, ўзи ўртоқларига сарполарини кўз-кўз қилиш учун югургилаб чиқиб кетди. Қўлимдаги хатда қуйидагилар ёзилган эди.

"Синглим Ноилахон! Аҳволингиз яхшими? Рўзғорда қийналиб қолмадингизми? Суюнчи берсангиз, катта ўғлим Баҳромжон университетни битириб келиб ўқитувчи бўлиб ишлаяпти. Куни-кеча ўзининг биринчи маошини олди. Оиламиз билан қувониб, ойлигининг олдини сизнинг фарзандларингизга илиндик. Синглим, уст-бошларни арзимас бўлса ҳам яхши кунларда кийдирарсиз. Ҳамиша сиз билан бўлган опангиз Дилоромхон".

Хат қўлимда, юм-юм йиғладим. Ҳасан-Ҳусанларим тинимсиз "Дадам келарканларми, қачон келарканлар?", дея саволларга кўмиб ташладилар. Болаларимнинг отасидан бундай "совға"лар ола бошладик. Рўзғоримда нима кам бўлса, ўша нарса келарди. Опа эгизакларимни боғчага жойлаштиришга ёрдамлашди. "Уйда сиқилиб ўтирманг", деб мени шу шифохонага ишга жойлаб қўйдилар. Агар ҳаётда опам бўлганларида ҳам шунчалик мурувват кўрсатардилар-да! Биз қиёматлик опа-сингил тутиндик.

Дилором опа оиласидан, ишларидан ортиниб, сўраб-суриштириб хўжайинимни топибди. Эрим билан опа уйга кириб келдилар. Ўғилларимнинг суюнганларини айтмайсизми? Оталарини узоқ юртларда ишлаб қайтгандай кутиб олдилар. Хўжайиним ҳам қилган ишларидан пушаймон эканлигини тан олди. Ўзим етим ўсганим учун болаларимнинг, ҳам ота меҳрига зор ўсишларини ҳеч қачон истамаганман.

Шукур, ҳаётимиз аста-секин изига тушиб кетди. Туғишгандан зиёд опам, жиянларим бор. Дилором опамнинг ёрдами билан хўжайиним мактабда боғбон бўлиб ишлаяптилар. Намозларимда бизга қилган яхшиликлари Аллоҳдан қайтишини сўрайман. Ўз фарзандларининг ризқу насибасини менинг гўдакларимга бўлишиб едирди. Оиламни сақлаб қолди.

Ўғилларим Дилором опамни жону дилидан яхши кўришади. Ҳовлидаги мевалар пишса, холажонимизга деб олиб қўйишади. Баъзан ўйлаб қоламан: "Ойнинг ўн беши қоронғу, ўн беши ёруғ", деганлари шумикан?!

Ғам ташвиш ёшлари билан бошланган ҳикояси севинч, шукрона ёшлари билан ниҳоясига етди. Оддийгина муаллима аёл шаънига айтилган гапларга ҳавасим келди. Шифохонадан чиқар эканман, Дилором опадек меҳр-мурувватли, олийжаноб инсон билан касбдош эканимдан фахрландим.

Ўктамхон СОЛИЕВА.