ХИКОЯ

ЖАВОБСИЗ МАКТУБ

"Сизга дилимдагиларни очиқ ойдин ёзиб билдиришни қанчадан бери ўйлайман, бироқ бунга хаққим борми, йўқми деган хадик юрагимни кемиради. Чунки энди биз бир-биримизга бутунлай бегонамиз. Мана шу сўзни айтиш қанчалик оғирлигини эса таърифлай олмайман. Нега йўлларимиз айрилди? Нега шунчалар олислаб кетдик? Ахир кечагина ёнма- ён эдик-ку? Сизга ёлғон, менга чин, хар тонг ховли этагидаги ариқ бўйига борганимда сизнинг райхонларни силаб- силаб "ох, мазза" дейишларингиз ёдимга тушади. Ёки айвон деворига чизилган тоғ суратига кўзим тушганида, "қачон шунақа жойларга олиб борасиз?" деган саволларингиз хотиримга урилади. Сизни қайта-қайта соғинаяпман, аммо етолмаслигимни ўйлаб баттар эзиляпман. Бахтли эдик ўша дамларда. Тўғрироғи, мен бахтли бўлган эканман, бироқ буни хис қилмаганим учун сизни йўқотдим. Тортишишларимиз, тергашларингиз, аразлашларингиз, хатто, йиғлашларингиз хам иккимизнинг бахтли лахзаларимиз эканини эндигина тушуниб етаяпман. Бироқ энди жудаям кеч...

Мендек эркакнинг қадрига етмаганингизга аламингиз келсин, деган қайсар ўй билан хали ажрашганимизга бир йил бўлиб-бўлмай қайта уйландим. Шошилдим. Буни ўша пайтда билмасдим, энди эса... Сизнинг турмуш қилмай юрганингиздан эса, тўғриси, ахмоқларча суюндим: "мендек эр йўқ унга" деб. Фақат хозиргина тушунаяпманки, бошқа аёл билан яшаётганимга қарамай мендан умид қилган экансиз. Ох, бу кўр қалбим буларни нега энди англаяпти? Хатто қизимнинг "дада, сизни соғиндим" деган илтижолари хам у пайтда мени эрита олмаганди. Сизга қасдма-қасд бошқа оила қурдим. Янги хотиним билан яшай бошлаганимдаёқ қаттиқ адашганимни хис қилганман. Бу сўзларни уни камситиш ёки ёмонлаш ниятида эмас, балки кўнгил дегани хатто ичингизда туриб ўзингизга бўйсунмаслигига имон келтирганимдан айтаяпман. Очиғини айтсам, у сиздан кўра самимийроқ, вазминроқ, мулохазакорроқ. Менинг хурматимни жуда баланд қўяди. Кўзимга қараб туради. Мана шундай аёлни орзу қилганман аслида. Лекин бу дунёнинг тескарилигини қарангки, Аллох шундай жуфтни хадя қилган пайтда сизни кўпроқ қўмсайвердим. Бу дардимни афсуски, бирор инсонга айта олмасдим. Кимга хам айтай? Ота-онамдан тортиб, яқин ошналаримгача "одамнинг бахти иккинчи марта уйлагандаям келавераркан", деб менга хавас қилиб туришган бўлса? Ташқаридан қараганда ростдан хам бахтли эдик. Аёлим фақатгина менинг эмас, бутун туғишганларим, қариндош-уруғларимнинг хам мехрини қозонган, бунинг устига кетма-кет икки ўғил туғиб берди. Ишларим хам юришгандан юришди. "Қадами ёқди келинимнинг" деб онам хар куни дуода.

Фақат бир нарсага - вақтнинг бешавқатлигига аламим келади. Ортга қайтмаслигидан жахонга сиғмай кетаман. Ношукрлик қилмоқчи ёки рафиқамни аро йўлда ташлаб кетиш ниятида эмасман. Фақат бир-биримизни тўғри англамаганимиз, ўз бахтимизни қўлларимиз билан яксон қилганимизга минг бора ачинаман. Афсуски, бу армонлар энди умримиз охиригача юрагимизда қолади".

Малохат қўлидаги қоғозга узоқ тикилиб ўтирди. Қоп-қора кўзларига ёш тўлди. Мактуб унинг эзилган юрагига баттар оғриқ берди.

- Шунчалик кўнгли бор экан, дарров уйланиб олишига нима бор эди? Менга аччиқ қилиб, ўзиниям, бизниям куйдирди, - дея ғудранди. Яна хайрон қолгани, собиқ эрининг бунчалик равон ва хаяжон билан хат ёза олишини сира кутмаганди. Худди ёзувчилардай тузибди сўзларниям... Юрагида шунча чиройли гаплари бор экан, ўша вақтда айтганида эди.

Аслида Малохатнинг ўзи айбдор. Назарида оилада хаммаёқ мумкиндай туюлган, ўз уйида қилган эркалигу, тантиқлигини, дангасалигию, эринчоқлигини у ерда хам қилди. Сал нарсага аразлаб уйига кетаверарди. Хамиша эрининг ялиниб туришини, эркаликларини кўтаришини шунчалар истар эдики, баъзан қуюшқондан чиқиб кетганини билиб туриб хам паст тушмасди. Охир-оқибат эридан айрилди-қолди. Навбатдаги арази унга қимматга тушди. Эрининг "таноби"ни тўғрилаб қўйиш ниятида ота эшигида анча қолиб кетди. Дадаси билан аясининг қистовларига хам қулоқ солмади. Натижада бир куни..."юкларингизни олиб кетар экансизлар, эрингизни бошқасига уйлантирармиш", деган хабар келди. Дастлабига ишонмади. Шунинг учун парво қилмади. Хабар яна такрорлангач, эрининг уйига қизини кўтариб кириб борди. Ва юкларининг бир хонага тахлаб қўйилганини кўриб, хуши бошидан учди:

- Мен ажрашмайман, яшайман - деди шоша- пиша.

Яшайдиган хотин эрининг ёнида бўлади. - Қайнотаси кескин гапирди. Рўзғорни ўйин қилиб юбордингиз, қизим! Энди бўлди, бир йўла йиғиштирамиз!

Малохат эрига умид билан қаради:

- Мени оёқ учида кўрадиган хотиннинг кераги йўқ, хамма эркалигини кўтардим, аммо мени барибир хурмат қилмади, бўлди, етар! Жавоби ўзи билан!

Малохатнинг бошига гурзи тушди-ёв! "Лом- мим"деёлмай қолди.

Йиғлаган кўйи ортига қайтди. На юклари, на бошқа муносабатлар уни қизиқтирмади. Шу қайтган бўйи уйига қамалди-қолди. Унинг учун хаёт тугаган эди гўё. Тўғри, оилага енгилроқ қаради, бироқ ич-ичидан уларнинг хаммасини яхши кўрарди.

Айниқса, эрини! Энди эса бари тугади...

Малохат ўзини уй асирасига айлантирди. Хафталаб хонасидан чиқмади, биров билан гаплашмади. Ота-онасини хам ташвишга қўйди. Овунгани хам, гаплашгани хам фақат қизи бўлди. У ўзини бунчалар ожиз, бунчалар тушкунликка тушиб кетадиган тоифа деб хисобламасди. Лекин хақиқатда эса жудаям ожиза экан, хаёт синовлари олдида.. Хатто вақт хам унинг дардига малхам бўлолмади.

Хайриятки, сирдош аммажонининг сўзини қулоғига олди:

- Хеч бўлмаса бирор хунарни эгалла, эртадан кечгача диққат бўлиб уйда ўтирмасдан. Хам овунасан, хам кунинг бефойда ўтмайди!

Шу маслахат билан у аммаси топган устаникига, яъни Хоразмга кетди. Уч йил ўша ерда яшаб, хунар ўрганди. Вайрон дили таскин топгандай эди.

Гиламдўзлик хунари уни асраб қолди. Бутун ўй-хаёли, вақти, орзулари шу хунарга кўчди. Бу билан ўзини чалғитди гўё. Мундоқ қараса, қизиям бинойидек бўй чўзиб, ёнига кириб қолаяпти. Ва айнан шу паллада эри уларни йўқлаб келишни бошлади:

- У энди мен учун бегона! Аммо қизини ажратмайман! Унинг зурриёди, кўришсин, истаса уйига олиб кетсин, фақат яна тезда қайтариб олиб келсин! - деди мардоналик билан.

Тўғриси, на ўзиникилар, на эри ундан бундай муросани кутмаганди. Хайратда қолишди. Дадаси билан кўришиб юзлари гул-гул ёниб қайтган қизи унинг қалбига олов ёқди:

- Дадам сизни сўради, кўргиси келибди!

- Яна бир марта шундай гап айтиб юборса, сени қайта жўнатмайман олдига!- дея дағдаға қилди.

Мохирўй кейинги гал учрашувларида дадаси аяси хақида кўп марталаб сўраган бўлса-да, буни Малохатга айтмайдиган бўлди. Биринчи огохлантириш унга етарли эди. Малохат билан юзлашишдан, кўришишдан, гаплашишдан ўзини тортди. Бундан энди фойда йўқ. Ўзини юраги пора бўлгани етар, иккинчи бир аёлнинг хам дилини хуфтон қилишдан, кўнглини бўлиб, бахтига соя солишдан наф йўқ...

Малохат бу фикрга осонликча келмади, неча йил, неча ой давомида сақланиб келган мехр билан ва хаяжонланиб ёзилган мактубни йирта бошлади...

Матлуба ЮСУФ ОХУН.