ҲАЁТ-ИБРАТ МАКТАБИ

ЭРКАКНИНГ ТОПГАНИДА БАРАКА БОР

Бугун хотин-қизлар, уларнинг одоб-ахлоқи, маънавияти ҳақида гап кетганда, салбий фикрлар айтилаётгани бор гап. Айрим аёлларнинг қуюшқондан чиқиб кетаётганлиги, жуфтларини беҳурмат қилаётгани, баъзи қизларимиз тобора очиқ кийиниб, ҳаё сарҳадларини бузмоқда, деган мулоҳазалар ҳам қай ўринларда тўғридир. Қиз-аёлларимизнинг нафосат, назокат, ўзбекона ҳаё ва ибодан олислаб кетишига эркакларимиз айбдор эмасмикан, деган мулоҳаза юритиш ҳам балки ўринлидир. Ахир, ўзи уйда ўтириб, аёлини тирикчилик кўйида кўчага чиқариб қўяётган эркаклар ҳам орамизда йўқ эмас!

Ҳозирда эркакларимиздан мардлик, орият, сахийлик сингари қатор фазилатлар бир оз кўтарилгандай? Бу аччиқ бўлса-да, ҳақиқатдир. Аммо ҳамма эркаклар ёппасига мардликдан узоқлашиб кетяпти, дейиш ҳам унчалик тўғри бўлмас. Яратган ҳамма эркакларимизни мардона фазилатдан қисмаган.

Қояларда, лочин, бургутлар

бордир,

Кам бўлса-да ботир йигитлар

бордир.

Мудрана бошласак, туртиб

уйғотар,

Юрак осмонида умидлар

бордир...

деган сатрлар шоиранинг хаёлидаги орзу эмас, аксинча ҳаётий ҳақиқат!

Атрофимизда кексайган отасига ўз маблағи ҳисобидан машина олиб бераётган, ота-онасини муборак ҳаж зиёратига юбораётган ёки ота-онасининг дам олиш сиҳатгоҳларида даволаниши учун имкон яратиб, дуо олаётган ўғил фарзандлар жуда кўп. Туғишганларига қўлидан келгунича яхшилик қилиб, меҳр-мурувват, моддий кўмак бераётган ўғил жигарлар, мардлиги, тантилиги билан аёлларнинг ҳурмат-эътиборига сазовор бўлаётган эркаклар ҳам анчагина. Ундайлар битта эмас ва улар эркакларимиз ўзининг мардлик ўзанидан, аслидан тамоман узоқлашиб кетган, деган фикрни рад қилади.

Шундай бўлса-да, айни кунда баъзи ўринларда аёллар оилада юкни эркакларга нисбатан кўпроқ бўйнига олаётгани ҳам бор гап. Ўзининг бурч ва масъулиятини унутиб бораётган эркаклар кўпаяётгани эса ўзини шу миллат вакили санайдиган маънавиятли кишини хавотирга солиши аниқ.

Ўғил бола тарбияси қандай бўлади?

Айни пайтда жамиятимизда аёлларга эътибор юқори. Аёллари қадр топган юрт кам бўлмаслиги аниқ. Ваҳоланки, жамиятда ўғил бола тарбияси ҳам жуда муҳим аҳамият касб этади. Ўтмишга, боболаримиз-момоларимизнинг ҳаётига назар ташласак, оилада ўғил бола тарбиясига алоҳида эътибор берилган. Ўғил болага у жуда кичкиналигидан оиланинг таянчи, каттаси, опа-сингиллларининг ҳимоячиси бўлишини, қолаверса, Ватаннинг таянчи эканини уқтириб, шу йўлда тарбиялаб боришган. Ўғил фарзанд тарбиялаётган оналар боласига "сиз"лаб гапирганлар. Тўғри, аёл оиланинг чироғи, иқболи. Фарзанднинг соғлом, баркамол туғилиб вояга етиши кўп жиҳатдан аёлга боғлиқ. Эътиборни икки жинсдаги фарзандга ҳам тенг қаратиш зарур. Ҳатто, ўғил болаларга кўпроқ аҳамият бериш фойдадан холи бўлмайди. Чунки аёлнинг аёлдай юришини таъминлайдиган эркаклар эканлигини ҳеч қачон унутмаслигимиз керак.

- Ишдан қайтаётиб, жамоат транспортида, қўл телефонида овозини баралла қўйиб, қиз бола билан беҳаёларча гаплашаётган ўспириннинг ўзини тутиши ғашимни келтирди,- дейди бир танишим.- Автобусда ёши катта кишилар, қиз-жувонлар бор. Умуман олганда, йўловчилар ўсмир йигитнинг гапларини эшитиб, ўзларини эшитмаганга олишяпти, аҳамият беришмаяпти. Ҳаттоки, мийиғида кулиб қўяётганлар ҳам бор. Кекса ёшли отахон билан бир ўриндиқда ўтиргандим. Ўспириннинг бу беандишалигидан ҳижолат тортдим. Лекин йўловчилар ичидан бирортаси йигитчага танбеҳ бермади.

Бу каби хунук ҳолатлар юртимизга оммавий тарзда кириб келаётган, менталитетимизга ёт сериаллар, видеоклиплар, интернет, қўл телефонларидаги видеоёзувлар, умуман, глобаллашув, маданиятлар тўқнашуви даврининг ҳар хил "маҳсулот"лари таъсирида рўй бермоқда. Айни кунда мамлакатимизда "оммавий маданият", у келтириб чиқариши мумкин бўлган иллатларга қарши зарур ишлар олиб борилмоқда. Лекин минг афсуски, барча кишилар ана шу жараёнда фаол дея олмаймиз. Буни жамоат транспортида ўзини "эркин" тутиб, гаплашаётган ўспиринга муносабат мисолида ҳам кўришимиз мумкин.

Бизнинг бундай бефарқлигимиз, томошабин бўлиб туришимиз вақтлар келиб жуда қимматга тушади. Бола бизники, уни четдан келиб биров тарбиялаб бермайди. У бола шунчалик сурбетликка борибдими, демак, унинг маънавиятида, тарбиясида муаммолар бор. Ундайларга танбеҳ беришдан қочмаслик керак. Зотан, ўғил бола ўзлигини, ориятни унутса, унда ор-номус, андиша бўлмаса, миллатимизга иснод келади. Шу боис, ўғил бола тарбиясига ҳеч қачон эътиборсиз қарамаслик лозим.

Эркак пул топмаса...

Яна бугун "Эркаклар оиласини таъминлай олмаяпти, эрлар хотинларига нисбатан кам пул топишяпти", деган гаплар кўп айтилмоқда. Оилада келишмовчилик бўлса ҳам шу муаммога тақашади, бирор фарзанди қалтисроқ қадам қўйса ҳам сабабни эркакнинг кўп пул топмаслигига йўйишади.

Аслида, шариятда ҳам, қонун ҳужжатларида ҳам, одамийлик жиҳатидан қараганда ҳам ота оилани моддий жиҳатдан таъминлаши шарт. Уруш пайтлари жанггоҳлардан ярадор бўлиб қайтганлар ҳам оиласига, болаларига бир ҳовуч дон, битта нон топиб келиш учун бир қўл, бир оёқ билан бўлса-да нимадир қилишга, қандайдир юмушларни бажаришга тиришган экан. Бугун-чи, айрим эркаклар бор оғирликни хотинига ташлаб қўймоқда.

Шу ўринда, ота оилани таъминламаса, фарзандлар тарбияси бузилади, деган ақидани унутмаслигимиз лозим. Хотинининг топганини ўғирлаб олиб ичадиган, гиёҳвандликка берилиб кетган ёхуд ўзи бирор бир иш билан машғул бўлмай хотини, фарзандлари топган пулга чойхоналарда ўтириб ош ейдиган ва бундан асло хижолат бўлмайдиган эркаклар бор. Бундай муҳитни кўриб ўсаётган фарзандлар ёки отасидан пул сўрамаган, фақат онаси орқали таъминланаётган бола отасининг гапини албатта, гап ўрнида қабул қилмайди. Ёҳуд ота куни билан уйга кириб ётсаю, овқат пайтида дастурхонда ҳозир бўлса? Бундай оталар фарзандларига қандай ибрат бўла олади? Улар бу ҳолатдан уялиши керак.

Бизнинг қадриятларимизда отанинг ўрни ҳамиша баланд бўлган ва бундан кейин ҳам шундай бўлиб қолади. Отаси, ака-укаси зўр бўлган оиладан ҳеч қачон ёмон қиз, ёмон хабар кўчага чиқмайди!

Афсуслар бўлсинки, бугун ўзлари пул топмасдан ёки пул топишга ҳаракат қилмасдан аёлини, қизини мардикорликка, ёлланма ишларга чиқариб, тирикчилик-да, деяётган эркаклар ҳам йўқ эмас. Эркак ота бўлиб пул топмаса, оиласини таъминламаса, у оилада қандай қилиб ҳурмат топиши мумкин?...

Миллатнинг дил оғриғи

Айрим эркакларнинг ўзи уйда ётиб, аёлини мардикорликка ёки бозорда савдо қилишга, узоқ шаҳарлардан мол олиб келишга жўнатиши ҳақида эшитганда юрагинг зирқирайди киши. Тўғри, аёл киши оиланинг бекаму кўст бўлиши учун кўпроқ қайғуради, қолаверса, пул топишга устароқ бўлади. Лекин ҳар қандай ҳолатда ҳам пул топиш учун аёлини кўчага чиқариб қўяётган эркакларни ёқлаб бўлмайди!

Эркакларимизнинг жамиятдаги ўрни кўзга кўринмай қоляпти гўё. Аёллар ҳар жабҳада ташаббусни ўз қўлларига олишяпти. Жонбозлик аёлларга ўтиб кетмаяптимикин, деган истеҳзоли гапларни эшитганимда ўйланиб қоламан. Ахир биз аёллар азалдан фаол бўлганмиз-ку. Ҳатто, аёллар уйда ўтирганда ҳам улар болалари, эркаклари орқали жамиятга ўз таъсирларини кўрсатишган. Шундай ҳолатлар бўладики, юрт юкини ҳар икки жинс тенг тортиши керак бўлади. Оила бизники, эр бизники, бола бизники, эл бизники! Шундай экан, биз қошимизга ўсма қўйволиб, отамизга, оғамизга, жуфтимизга, "бор билганингни қил, нима қилсанг ҳам оилани таъминлаб қўй", деб ўтиролмаймиз. Ҳар қанча ожиза бўлмайлик, кучли жинс вакиллари шижоати олдида меҳнатимиз арзимас бўлиб кўринмасин, барибир эркакларни катта ишларга, юксак марраларга ундовчи - биз аёллармиз. Лекин унутмайлик, биз - аёллар катта-катта ишларни амалга ошираётган бўлсак-да, барибир жамиятда эркакларнинг ўрни бошқа, уларнинг ўрни баланд. Бекорга эркакнинг топганида барака бор, дейишмайди...

Умида АЗИЗ.