Турмуш чорраҳаларида

КЎНГИЛ ИЗТИРОБЛАРИ

"Тонгда юлдузлар сўниб улгурмай уйғониб кетдим. Дадаси, бугун турмуш қурганимизга ўттиз йил тўлади. Ўттиз йил айтишга осон. Аммо биз мана шу ўттиз йиллик турмушимиз давомида не кунларни бошдан кечирмадик, не савдоларга рўпара бўлмадик. Бошида Аллоҳ бизни тирноқ бермай синади. Никоҳимизнинг учинчи йили... Дадаси, ўшанда қайнонам раҳматли:

- Ўғлимнинг умрини ўтказиб юрманг, яхшилик билан ажрашиб қўя қолинглар! - деганларида, сизга:

- Жавобимни беринг, ажрашамиз, - дейишга дегандиму, аммо ич-ичимдан сиздан айрилмасликни, тақдир йўлларимиз айро тушмаслигини астойдил истагандим. Ўшанда мендан ноўрин ранжигандингиз. "Менга сен кераксан, худо фарзанд берса, сен билан берсин, бўлмаса керак эмас. Ёки сен шошиляпсанми, бошқа билан турмуш қуриб фарзандли бўлишни истаяпсанми?" деб кўзларимга тикилганингизда, мен ажрашишимизни қайнонам-онангиз истаётганларини айтолмагандим. Ўшанда мендан озорланганингиз, дилингиз оғриганини билгандим. Эгнимга сабр матосидан тоқат либосини кийиб олдим. Ва шу либосда яна икки йил сабр билан Худодан фарзанд сўрадим. Оҳларим Аршга етиб, Яратган юзимни, юзимизни ёруғ қилди. Аввал қизимиз Орзу, кейин ўғилларимиз Дилмуроджон ва Дилшоджонлар туғилди. Энди бу маъсудлик аро хотиржам ҳаловат топаман, дедим. Сиздай жуфту ҳалолим, севимли касбим, жондан азиз фарзандларим бор, мен яна ниманинг ташвишини қиламан, деган ўйда хотиржам эдим.

Бироқ онажоним айтганларидек турмуш - мушт экан. Мен ўшанда онамнинг гапларини шунчаки эшитарканману, мағзини уқмас эканман. Бугун ўзим қайнона бўлиб, келинларимга, қиз узатган она бўлиб қизимизга ўгит бераётганимда онамнинг ибораларини мулоҳаза қиламан. Хуллас, мен она бўлдим, деб оёқ узатиб фақат болаларга, рўзғорга ўралашиб қолиб, сизга ҳам эътибор, парвариш зарур эканини англамабман. Оқибатда ширин турмушимизга хиёнат заҳри оғу солди. Аввал сизнинг ўзгариб қолган феълингиз, тобора камайиб кетаётган эътиборингизни ишингизнинг кўплигига йўйибман.

- Эрингизнинг жазмани бор экан... Эҳтиёт бўлинг-а, уч бола билан шундай эрингизни бир бетайинга туқазиб қўйманг яна?.. - Қўшни аёлларнинг шивир-шивир, пичир-пичири охири таънага ўхшаш панд бўлиб менга қаратилди. Бегоналар олдида қилинган насиҳат таънадан ҳам оғир ботар экан. Ўзимни таҳқирланган, камситилган санаб, ўтиргани жой тополмай қолдим. Қаранг, дадаси, ёш эканманми, уқувсиз эканманми, ишхонангизга бориб жанжал қилибман. Энди ўша пайтдаги ақлсизликларимни эслаб, ўзимдан уялиб кетаман. Бу тахлит ўйламай иш қилишим, сизга уйга келмайсиз, деб қўйган талабим бахтимизга чанг солишга уринаётган хотинга қўл келди. Афсуски, сиз ҳам мендан ранжиб, бегонанинг меҳрини маъқул кўрдингиз...

Мен ўзимни жуда мағрур тутиб, гўёки бир бетайин билан эркак талашишни ўзимга эп кўрмадим. Гўёки, мен сизсиз ҳам кунимни кўра олардим. Гўёки уч болани эплаш менга мушкул эмасди. Ҳа, мени ақлсизлик ва шошқалоқликда айблаб, сизни хиёнатга аслида мажбурлаганимни айтган онамга худди шу гапларни айтиб ўзимни оқлагандим. Йўқ! Ҳар галгидек, мен ноҳақ, онажоним ҳақ бўлиб чиқдилар. Орадан бир ой ўтар-ўтмас сизсизликдан руҳан қийнала бошладим. Орзуингиз сизга ичикиб бетоб бўлганида, Дилмуродингиз тонггача "дадам"лаб йиғлаганча юрак-бағримни қон қилганида, оиламизнинг устуни сиз эканлигингизни англаб етдим. Аёл кишининг ғурури, бахти эри эканини, оиласида бахтиёр бўлмаган аёлнинг бахти ҳеч қачон тўкис бўлмаслигини тушуниб етдиму, қаттиқ қўрқиб кетдим. Наҳотки, мен билан фарзандларингиздан бир бегона бахт ўғриси сизга афзал кўринса, деган хавотирли ўй юрагимни кемирарди. Шунда онам менга ёрдамга келдилар:

- Сенга бегона эркак учун талаш ё ўзинг эрсиз қолиб кетмаслигинг учун кураш, демайман. Болаларинг учун курашишинг шарт! Болаларинг отасиз ўсса, ҳам кўнгли кемтик бўлади, ҳам тарбияси мукаммал бўлмайди. Эл орасида болаларингга "бир отасиз ўсган-да" ёки "Отаси ким бўлдию, боласи нима каромат кўрсатарди?" деган иддаолар қаратилмаслигини истасанг, эрингни уйингга қайтаришинг шарт! Аввал уни эътиборсизлигинг билан хиёнатга ўзинг ундадинг, сўнг жанжал билан муродимга етаман, деб хато ўйлаб, эрингни ўша бетайинга қўшқўллаб топширдинг.

Аввал бу аччиқ сўзлар учун онамдан ранжидим. Мен ҳам ўзимча ҳақ эдим. Бироқ мактабидан маъюс қайтадиган Орзуингиз, боғчага дадасининг машинасида борадиган ўртоқларига ҳавас билан қарайдиган Дилмуроджонингиз, энди тилчаси "дада"лаб чиқаётган Дилшоджонингизнинг инжиқликлари аламзадалигим ва ғуруримни четга суришга ундади. Қизиқ, киши ҳар қанча кўнгил измига бўйсунмасин, асл ўзлигидан кечолмас экан. Сиз ниҳоятда гўзал тарбия кўрган, ақллли инсонсиз. Шунинг учунми, ўшандан ишхонангизга бориб, узр сўраганимда:

- Болаларни жуда соғиндим, юринг, уйга қайтайлик,- деб мени эргаштириб уйимизга қайтдингиз. Ҳар бир кун киши дунёқарашини ўзгартираркан. Инсон умри мобайнида бир-бирини, хусусан, турмуши жараёнида умр йўлдошининг ўзига хос хусусиятларини кашф қилиб борар экан. Ўшанда сиз билан ўн уч йил яшаб ҳам феълингизни тўлиқ билмаслигимни англагандим...

Ҳаётда рўзғор илмини англамаганлар, турмуш илмини уқмаганлар жуда қийналади. Буни ўттиз йиллик турмушимиз мобайнида тушуниб етдим. Ўшанда сизни оиламизга, фарзандларимиз бағрига қайтардиму, яна мана энди ҳаммаси изига тушиб кетди, қийинчиликлар ортда қолди, деб ўйлагандим. Аммо ҳаёт яна бир синовини ҳозирлаб, бизни имтиҳон қилиш тараддудида экан...

Иш жойингиздаги қисқариш туфайли ишсиз қолибсиз. Сиз аввал бу хабарни мендан яшириб юрдингиз. Ўйчан чеҳрангиз, тиришган пешонангиз, уюлган қовоғингизнинг маъносини нималарга йўймадим-а. Душман кўнглим шубҳанинг минг бир кўчасига бошларди мени. "Ўша аёлни қўмсаяптимикан, наҳот, эрим хатосидан афсусланган, у бизни жонидан ортиқ кўрар экан, деб ўзимни ўзим алдабман", деган гумон илондек чақарди. Бунинг устига рўзғордаги етишмовчилик, тобора кўтарилаётган барака мени ҳолдан тойдириб, қуюшқондан чиқарди. Сабр косам тўлиб, заҳримни сизга сочдим.

Индамадингиз. Ҳатто, ўзингизни оқлаш учун бир оғиз сўз айтмадингиз. Менинг жанжалимдан бир ҳафта ўтиб, кутилмаганда хорижга ишга кетмоқчилигингизни айтдингиз.

- Бормасам бўлмайди, - дедингиз ҳайрат тўла нигоҳларимдан кўзларин-гизни яширишга уриниб. - Бир муддат хорижда ишлаб келмасам бўлмайди. Негадир ишимнинг мазаси йўқроқ... - Эс-хаёлимда ўша хотин билан кетасиз, деган ўй бўлгани учун сизни яна нотўғри тушундим:

- Энди жазманингиз билан чет элга қочиб кетмоқчимисиз?! Уялмайсизми? Сизни нима жин урди ўзи?!..- Бизнинг уруш-жанжалларимиз, тортишувларимиздан зада бўлиб қолган болалар дам сизнинг, дам менинг оғзимга термулишар, мунг тўла нигоҳлари бу беҳаловатликдан кўнгил олдириб қўйганларини аён қиларди. Кетказмасликка уринсам-да кетдингиз. Россиядалигингизда сиз билан бирга ишлаган ҳамкасбингиздан ҳақиқатни билдиму, сизга берган яна бир озоримдан ўкиндим...

Дадаси, ҳаётимиз шу қийинчиликлар, кескинликлар ва зиддиятлар билан мазмунли экан. Буни энди, ҳаммаси изига тушиб, қиз узатиб, ўғил уйлаганимизда, турмушимизнинг ўттизинчи йилини ёруғ юз билан кутиб олаётганимизда англадим. Ҳаёт мактабида инсон умрбод ўқувчи экан. Насиб қилса, бугун-эрта кенжатойингизни ҳам уйлантирамиз. Ўйласам, дунёнинг ташвишини ўйлаб, ўз-ўзимизни қийнар эканмиз. Ношукрлик, тақдирдан нолиш, қўлимизда борига қаноат қилмаслик... Булар бахтимизни емирар экан, аслида. Дадаси, сизни турмуш қурганимизнинг ўттиз йиллиги муносабати билан табриклаш учун тонг қоронғусида уйғондим. Қўшни хонада ибодат билан машғул экансиз. Мен ҳам Аллоҳ бандаларининг дуосини эшитиш учун осмон эшикларини очган онда фарзандларимизга умр, ризқ, бахт ва ўзимизга пиру бадавлатлик тақдирини сўраб илтижо қиламан..."

Исми сир тутилган аёл мактубини Баҳор оққа кўчирди.