Мулоҳаза

ОРИЯТГА ЗИД "ОДАТ"ЛАР ҚАЕРДАН ПАЙДО БЎЛМОҚДА?

Ўтган йили бир никоҳ тўйининг гувоҳи бўлдим. Оқшом чоғи келинни олиб келишди. Янги хонадонга келган келинчакни кўриб, очиғи, ҳайратландим. Ахир яқин-яқинда ҳам келинни оҳорли оқ кўйлакда, оёғига махси-калиш кийгизишиб, бошига бахмалдан ёпинчиқ ташланган кўйи, аёллар ёр-ёрлар айтиб куёвникига олиб келишарди. Аммо айни кунда бу одат бутунлай ўзгариб кетибди. Келиннинг бошига номигагина ёпинчиқ ташлагани, замонавий кўйлакда, келинни олиб келган қизларнинг ёр-ёр айтишни билмасликлари мени ажаблантирди.

Айтишларича, келин тўппа-тўғри гўзаллик салонидан келаётганмиш...

Хуллас, келин-куёв даврага ташриф буюрди. Оппоқ, бироқ елкалари очиқ кўйлакда ғарб эртакларидаги маликалар каби чирой очган келинни кўрганлар ундан кўз узолмай қолдилар. Айниқса, маст бўлиб қолган ёш йигитлар бошқача назар билан қараётганликлари шундай кўриниб турарди.

Базм, ўйин-кулги бошланди. Дастлаб бироз тартибли кечган бу тантананинг вақт ўтган сайин сийқаси чиқиб борарди. Куёвнинг ширакайф ошна-оғайнилари навбат талашиб, тортишиб сўзга чиқар, ҳамманинг меъдасига тегиб кетган сўзларни такрорлашдан, бемаъни қилиқлар қилиб ўйнашдан чарчашмасди. Уларни тартибга солмоқчи бўлган катта ёшдаги кишиларга умуман қулоқ солмадилар. Бундай хунук манзарадан уялиб кетдим. Беихтиёр хаёлимдан куёв-келин шу манзарани кўриш учун даврага чиққанмиди, ёшларимиз шу қадар тарбиясиз ўсяптими, деган саволлар ўтди.

Шу ўринда яна бир ҳолат кишини ўйлантиради: тўйларда даврада ўйин тушган кишига пул тутқазиш шартми? Унинг замирида қандай маъно бор? Бу одат бизга қаердан кириб келган?

Афсуски, урф-одатларимизга зид бўлган пул қистириш анъанасини неча йилларки давом эттириб келяпмиз. Яна фахр ва ғурур билан! Ҳатто, баъзи тўйларда ўйин тушган келин-куёвнинг ёки уларнинг ота-оналари устидан пул сочишлар ҳам юз бермоқда. Бу аҳлоқсизликнинг, манманликнинг бир кўринишидан бошқа нарса эмас. Бугун тўйда пул сочиб, эртага қарздан қадди букилаётган айрим куёвлар, ота-оналар қачон ақлини йиғиб оларкин?

Никоҳни қайд этиш тантанаси, яъни "ЗАГС" деб аталадиган тадбир учун ташкилланаётган ўн, ҳатто, йигирматалаб автомашиналар ҳамон оғриқли нуқтамиз бўлиб қолаётир.

Албатта, жойларда ана шундай зўрма-зўраки урф-одатларни қисқартириш, чеклашга эришилмоқда. Масалан, жуда кўп қишлоқларда тўйларнинг спиртли ичимликсиз ва фақат кундуз куни ўтаётгани барчага манзур бўлмоқда. Кўп жойларда "ЗАГС"да келин-куёвнинг беш-ўнта машинада сайр қилишларига ҳам чек қўйилган. Менимча, ўйлаб-ўйламасдан ёки ҳавас деб бир кунда йиллар давомида топган маблағини совуришдан кўра, ёш келин-куёвга ҳаётда зарур бўладиган жиҳозлар олиб бериш ўринлидир. Пул меҳнат билан топилади. Уни ақл билан фойдали ишга сарфласак, ўз меҳнатимизни қадрлаган бўламиз. Тўйларимизни эса камчиқим, камхарж, чиройли тарзда ўтказишга ўрганишимиз керак.

Хайитали ТЎЙЧИЕВ, Балиқчи тумани.