Бугуннинг гапи

ҚИЗИНГИЗГА ВАҚТ АЖРАТАСИЗМИ?

Бир танишим қизининг бўй етган сари қайсар, ўжар бўлиб қолаётганидан шикоят қилиб қолди. Унинг айтишича, қизи коллеж ўқувчиси бўлса-да, ўқишдан кўра кўпроқ ўйин-кулгуни афзал билаётган экан. Нима қилишни билмай боши қотган она уни уйдан кўчага чиқармай, ҳатто ўқишга ҳам юбормай қўйибди.

Қизининг коллеждаги устози эшик тақиллатиб келаверганидан безор бўлганини айтганида, менинг ҳайронлигим ошди. Танишимдан бу жазо орқали қизининг феъли ўзгарган ёки ўзгармаганини сўрадим. Қарангки, қизнинг феъли ўзгармабди, яна-да инжиқлашибди, онасининг "жазо"си заррача ижобий натижа бермабди. Танишимга қизини, албатта ўқишга жўнатишини, у билан гаплашиб кўришимни айтдим.

Қизни ўқиш жойидан топдим. Унинг қалбига қўл солиш осон кечмади. У онаси айтганидан ҳам ўжарроқ бўлиб чиқди. Хуллас, у қилдим, бу қилдим - қиз билан тил топишдим. Бироқ қиз мен ўйлаганимдан кўра ақллироқ, ҳали бола кўнгли аламга тўла экан. Унинг гаплари мени мулоҳазага чорлади:

- Болалигимда ота-онам ажрашиб кетишган. Қиз бола бўлганим туфайли мен онам тарбиясида қолганман. Бироқ бунинг учун гоҳида меҳрга муҳтож қалбимда исён бош кўтаради. Негаки, отам билан бўлганимда, эҳтимол, кейинги оиласидаги фарзандлари каби мен ҳам меҳрга тўқ бўлиб улғаярмидим? Хуллас, болалигимдан онамнинг сира мени суюб, эркалаганларини эслай олмайман. Онам ҳеч қачон ишидан бўшамаганлар. Тоғамлар онамга олиб берган алоҳида уйимиз бор, кийим-кечагим бисёр, дастурхонимиз тўкин ва ҳатто дугоналаримнинг кўпчилигидан кўра, яхшироқ кийинаман, яхшироқ ейман. Аммо... Онам билан ҳеч қачон дилдан суҳбатлашганимни билмайман. Мен ҳам ота меҳридан, ҳам онам ёнимда бўлсалар-да, уларнинг самимий муҳаббатидан маҳрум бўлган қизман. Ким билан дардлашишни, кимга юрагимни очишни ҳам билмайман. Дугоналаримга айтай десам, қай бири чинакам дўстим эканини билолмайман. Менинг эса сирлашадиган опам ҳам, синглим ҳам йўқ... - у ўзини, кўз ёшларини тутиб туролмади. Мен унга нима деб далда беришни билмасдим. Бироз ўзига келгач, гапларида давом этди:

- Онамдан бир неча бор "Нега менга вақт ажратмайсиз?" деб сўраганимда, улар мен учун ишлаётганликларини, вақт ажратмаётгани учун ҳам еганим олдимда, емаганим ортимда эканини, менга вақт ажратиб гаплашиб ўтирсалар, пулни ким топишини айтиб, ортиқча эътирозга ўрин қолдирмасдилар. Лекин менга уларнинг пули эмас, озгинагина оналик меҳри керак, холос. Майли, бой-бадавлат яшамайлик, дастурхонимиз тўкин бўлмасин, бироқ ўртамизда она-болага хос меҳр-оқибат бўлсин... - қиз чуқур хўрсиниб сўзида давом этди, - онамга қалбимдаги ана шу ғалаёнларни билдириш учун ўқишни ташладим, аввалгидек ўқиб-ўрганишга эмас, ўйин-кулгуга вақтимни сарфлай бошладим. Бироқ ёмон қизларга қўшилмадим, фақат онам ўзгарганимни пайқармиканлар, деган ўй билан уларнинг кўз ўнгида ўзимни ўжар ва қайсар қизга айланиб қолаётгандек кўрсатмоқчи бўлгандим. Ҳеч бўлмаса, онам менинг ўзгарганимни билибдиларку, мен ҳақимда озгина бўлса-да, қайғурибдиларку, демак, мени яхши кўрарканлар...

Қизга онаси уни қаттиқ яхши кўришини, унинг учун қайғураётганини, ўйлаганлари хато эканини айтиб, қалбидан нотўғри фикрларни чиқариб ташлашга уриндим. У ҳам албатта, яна аввалгидек ўқишларини давом эттиришини, энг асосийси, жамиятда ўз ўрнини топиб, оилали бўлганида, фарзандларидан ҳеч қачон оналик меҳрини аямаслигини таъкидлади...

Кейин қизнинг онаси билан суҳбатлашишга ошиқдим. Онанинг гапларимни тинглаб қароқлари ёшланганини кўрдим:

- Эҳ... Она бўлмай кетай, фарзандимнинг шунча ҳасрати, дарди бор экан-а... Мен эса ёлғиз бошим билан болам ўртоқларидан кам бўлмасин деб елиб-югурибману, унинг муштдай юрагига қўл солмабман. Унинг кўнгли билан қизиқмабман. Қизимга отаси қилиши керак бўлган кам-кўстини ўйлабману, онаси бўла туриб оналик меҳримни аябман-а...

Орадан анча фурсат ўтиб, кўчада қиз билан онасини учратиб қолдим. Улар бир-бири билан шундай берилиб суҳбатлашиб кетардиларки, ҳатто атрофидагиларни пайқамасдилар...

* * *

Қиз боланинг энг яқин сирдоши, дарддоши аслида ҳам унинг онасидир. У бирор муаммонинг ечимини топа олмаётган бўлса, албатта, она энг тўғри маслаҳатни беради. Лекин юқоридаги каби ҳолатларда қизларимиз қандай йўл тутишга қийналаётганликлари, тушкун ҳолатларга тушиб қолаётганликлари, бу уларнинг тарбиясига салбий таъсир кўрсатишини англаш қийин эмас. Ана шундан келиб чиқиб, бундай ҳолатларда қандай йўл тутиш лозимлиги хусусида психолог фикрлари билан қизиқдик.

- Қиз боланинг ҳиссиётлари ўғил болаларникига қараганда кучли бўлади ва андиша ҳам уларда кучли бўлади, - дейди Андижон педагогика коллежи психологи Гулчеҳрахон Муллажонова. - Уларнинг ён-атрофидаги воқеа-ҳодисаларга бўлган муносабатлари ҳам кўпроқ кўнгил измидан чиқмайди. Айниқса, ўсмирлик даврида қиз боланинг қизиқишларига, қарашларига, тарбиясига алоҳида эътибор қаратиш талаб этилади. Бу борада оналар қизларига энг яқин сирдош, уларни доимий тушунгувчи инсон сифатида ўзларини намоён этишлари керак. Онанинг далдаси, таскини, эркалаши, ардоқлаши қизлар учун ҳар нарсадан азиз эканини унутмаслик, самимий муносабати муҳим аҳамият касб этади. Она қизига етарлича эътибор қаратолмаса, меҳр бермаса, муаммолари билан қизиқмаса, фарзандида "онам мени яхши кўрмайди" деган нотўғри тушунча шаклланиб боради. Ва табиийки, у таскинни, дарддошни кўчадан излай бошлайди. Бу эса кўп ҳолларда тарбия мезонларининг бузилишига ҳамда салбий оқибатларга олиб келади. Бундай нохуш ҳолатларнинг олдини олиш учун, энг аввало, қизингизга вақт ажратинг, унинг қувончига шерик бўлинг, муаммоларини биргаликда ҳал қилинг. Асосийси, у ёлғиз эмаслигини, ҳамиша сиз ёнида эканингизни ҳис қилсин.

* * *

Қиз бола гулдек нозик бўлади. Унинг тарбияси эса яна-да нозикроқ. Қизингиз ҳаётда сизга ўхшашга, сиздан ибрат олишга интилади, сизнинг меҳр-эътиборингиз оғушида бўлишни истайди. Ана шу эътибор унинг тарбиясида, ҳаётда ўз ўрнини топишида муҳим аҳамият касб этади. Хуллас, эртага кеч бўлмаслиги учун бугун қизларимизга вақт ажратайлик. Уларнинг кўнгли, қизиқишлари, муаммолари билан қизиқайлик...

Зилола РАҲМОНОВА.