Қадриятларимиз

САЛОМЛАШИШ ОДОБИ ВА ҲИКМАТИ

Саломлашиш миллий қадриятларимизнинг энг гўзал кўринишларидан биридир. "Ассалому алайкум" ибораси ҳар қандай кишига жозибали ва жарангдор эшитилиши аниқ. Бу иборани айтиш билан сизга пешвоз чиқаётган инсоннинг кайфиятини, руҳиятини кўтарасиз, қалбига хушнудлик бахш этасиз.

"Ассалому алайкум" асли арабча сўз бўлиб, "сизга соғлик, омонлик, тинчлик тилайман" деган маънони англатади. Кишиларнинг саломлашиш орқали ўзаро самимий бўлиши, бир-бирларига яхшилик тилаши дунёдаги барча халқларга хос жиҳатдир. Гарчи уларнинг айтилиши ва ёзилиши турли хил бўлса-да, маъно ва моҳияти ўхшаш.

Саломлашиш бекаму кўст адо этилса, унинг таъсири шу қадар кучли бўлади. Салом берувчи ва алик олувчи саломлашиш қоидаларини тўла ва чиройли адо этишлари эса киши одоб-ахлоқини кўрсатувчи гўзал зийнат ҳисобланади.

Лекин бугун ҳаётни, айниқса, ёшларнинг ўзаро муносабатларини кузатиб, саломлашишдек гўзал қадриятимизга бироз соя тушаётгандек назаримда. Кимдир салом берса, кимдир саломга алик олмаслиги ёки тушунарсиз ёҳуд "саломалейкум" тарзида бузиб айтилиш ҳолатлари кўпайиб бораётганлиги кўпчиликни ташвишга солиши аниқ. Эътиборсизлик, саломи жавобсиз қолган ёки одобсизлик билан олинган алик ҳар қандай кишининг кайфиятини бузиши аниқ. Саломга алик олмаган киши ҳақида эса турли гумон ва салбий фикрлар шаклланади. Қолаверса, салом бермаслик ёки алик олмаслик кишилар орасидаги дўстона муносабатнинг бузилганлигини англатади.

Халқимизда "Жанжаллашиб қолган одамларни салом-алик муросага келтиради" деган гап бежиз айтилмаган. Ота-боболаримиз салом-алик ҳамиша биринчи ўринга қўйганлар, яқинми, узоқми, таниш ёки нотаниш бўлишларидан қатъи назар саломни канда қилмаганлар.

Шариатимизда ҳам саломлашиш, саломлашиш одоби ҳақида жуда кўп гапирилади. Жумладан, салом берган одам ҳам, алик олган одам ҳам ўз зиммасидаги фарзни бажарган бўлиб, савоб олар экан. Агар улардан бири узрсиз салом беролмай ёки алик ололмай қолса, унга гуноҳ ёзилиб, савоби салом берган ёки алик олган одамга ёзилар экан.

Куръони карим ва ҳадисларда озчилик кўпчиликка, кичик каттага, уловдаги киши яёв бораётган одамга аввал салом бериш афзаллиги айтилади. Озчиликнинг кўпчиликка, кичикнинг каттага аввал салом бериши ҳурматни билдиради.

Саҳобалар пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан "Ё расулуллоҳ, ким олдин салом бергани маъқул?" деб сўраганларида, ул зот "Кимнинг Худодан умиди кўп бўлса, шу олдин салом берган яхши", дея жавоб берган эканлар.

Саломлашиш соф ва тўғри талаффуз асосида бўлиши керак. Умуман, саломлашишда ҳикмат кўп. Минг афсуски, бугунги кунда баъзи ёшларимиз буни у қадар ҳис қилмаяптилар. Очиғи, уларнинг ғалати ҳолатларлардаги кўришишлари, турли-туман сўзларни айтиб сўрашишларидан энсамиз қотади.

Азиз ёшлар унутмайлик, юқорида таъкидлаганимиздек саломлашиш одоб-ахлоқимизнинг, маънавиятимизнинг бир кўринишидир. Шундай экан, гўзал талафузда, кўринишда саломлашайлик. Дўстларимизга, яқинларимизга тинчлик, омонлик тилашдан асло чарчамайлик.

Маъмурахон БОЗОРОВА, Андижон давлат тиббиёт институти қошидаги 2-сон академик лицей ўқитувчиси.